صنعت داروسازی کشور سال‌هاست با بحران‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند؛ از تحریم‌های بین‌المللی و چالش‌های ارزی گرفته تا وابستگی گسترده به واردات مواد اولیه، فشارهای قیمتی و ضعف‌های ساختاری در زنجیره تامین. اکنون بحران آب به این فهرست افزوده شده؛ بحرانی که نه تنها ظرفیت تولید، بلکه کیفیت محصول و الزام پیروی از Good Manufacturing Practice (GMP) را نیز تهدید می‌کند.
در شرایط خشکسالی شدید و کاهش بی‌سابقه در ذخایر آبی، اختلال در تامین این منابع نه تنها می‌تواند منجر به توقف خطوط تولید شود، بلکه استفاده از آب‌های جایگزین با کیفیت پایین‌تر یا کاهش کارایی سیستم‌های تصفیه، با الزامات GMP در تضاد بوده و ریسک افت کیفیت یا آلودگی محصولات دارویی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
توقف یا اختلال در تولید دارو پیامدی فراتر از اقتصاد دارد؛ این مساله بی‌درنگ به کمبود دارو و تهدید سلامت بیماران منجر می‌شود. در برخی استان‌ها، سهمیه آب صنایع تا حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است، شرایطی که برای خطوط حساس داروسازی برابر است با افت شدید ظرفیت یا توقف کامل تولید. حتی دوره‌های کوتاه این وضعیت نیز می‌تواند به بحرانی تمام‌عیار در نظام تامین دارو منجر شود.
کشورهایی با شرایط اقلیمی مشابه مانند استرالیا و آفریقای جنوبی، در مواجهه با خشکسالی، سیاست‌های ویژه‌ای اتخاذ کرده‌اند؛ از تضمین سهمیه صنایع حیاتی تا سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بازچرخانی و استفاده مجدد از آب (IPR/DPR). در مقابل، فقدان سیاست‌های پیشگیرانه و نبود برنامه عملیاتی جامع در ایران، شکافی جدی در مدیریت بحران آب در صنعت داروسازی پدید آورده است.
با وجود هشدارهای متعدد از سوی سازمان هواشناسی و گزارش‌های رسمی درباره ورود ایران به یکی از خشک‌ترین دوره‌های چند دهه اخیر، تاکنون سازمان غذا و دارو و وزارت نیرو هیچ طرح منسجمی برای تامین امنیت آبی و حفظ استانداردهای GMP در این صنعت ارائه نکرده‌اند. این غفلت نهادی، زنگ خطری روشن برای آینده سلامت عمومی است.
بحران آب، در صورت بی‌توجهی مسوولان، به صورت مستقیم بر تولید داروهای حیاتی به ویژه داروهای ضد سرطان و محصولات تزریقی موثر خواهد بود. کوچک‌ترین افت کیفیت یا توقف تولید این گروه دارویی، تهدیدی جدی برای جان هزاران بیمار و شکلی از بحران ملی در نظام سلامت کشور خواهد بود.
بابک مصدق
مرداد ۱۴۰۴
