متخصصان میگویند بخشی از داروهای موردنیاز بیماران تنفسی به دلیل تحریمها و محدودیتهای وارداتی در کشور یا وجود ندارند یا به سختی تامین میشوند. بسیاری از داروهای تولید داخل نیز کیفیت کافی ندارند و برای بیماران مشکلاتی ایجاد میکنند.
به گزارش فانا، کمبود دارو در کشور اتفاق تازهای نیست و سالها است که همه حوزهها را نشانه گرفته است؛ سال گذشته کمبود شدید انسولین خبرساز شد، قبل از آن بیماران حوزه اعصاب و روان درگیر کمبود دارو بودند و حالا بیماران تنفسی روزگار سختی را میگذرانند.
با وجود تلاشهای سازمان غذا و دارو برای تامین دارو مشکلات متعددی مثل تحریمها و محدودیتهای بانکی، نوسانات نرخ ارز، ضعف در تخصیص منابع، مشکلات مدیریتی در فرآیند واردات و نوسان شدید قیمتها تامین پایدار دارو را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است. داروهای داخلی نیز به اذعان کارشناسان جوابگو نیستند چرا که کیفیت داروهای خارجی را ندارند و بعضا بیماران را در معرض خطر قرار می دهند.
۱۰ میلیون بیمار تنفسی درگیر کمبود دارو
داروهای تنفسی مخصوصا اسپریهای تنفسی یا استنشاقی از نان شب برای بیماران تنفسی واجبتر است و نبود آن میتواند کیفیت زندگی آنان را به شدت کاهش دهد و حتی خطر مرگ را به دنبال داشته باشد. این در حالی است که بیماران تنفسی چند سالی است با کمبود اسپری مواجهاند. اسپریهای خارجی وارد نمیشوند و داخلیها هم آن طور که بیماران میگویند، کیفیت لازم را ندارند.
مصطفی قانعی فوق تخصص بیماریهای ریه و رئیس انجمن علمی متخصصین ریه ایران میگوید: «آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) شایعترین بیماریهای تنفسی در ایران هستند و حدود ۸ تا ۱۰ میلیون نفر از جمعیت کشور به این دو بیماری تنفسی مبتلا هستند. با این حال از دو سال پیش، دو داروی استنشاقی موردنیاز این بیماران تحریم شد که یکی از آنها اسپری سرتاید دیسکوس (Seretide Diskus) بود که بیماران مبتلا به آسم از آن استفاده میکردند.»
داروی دیگری که تحریم شد و دیگر وارد کشور نشد، «آنورو» بود که مخصوص بیماران مبتلا به انسداد مزمن ریه (COPD) بود. قانعی میگوید: «نبود این دو داروی مهم میتوانست به جمعیت قابل توجه بیماران آسم و انسداد مزمن ریه آسیب جدی برساند.»
به گفته رئیس انجمن علمی متخصصین ریه ایران، «بعد از تحریم، با حمایت شرکتهای دانشبنیان، این دو دارو با همان کیفیت مشابه خارجی بلافاصله وارد بازار کشور شدند؛ بنابراین بیماران تنفسی دچار مشکل نشدند و هیچیک هم به دلیل کمبود دارو دچار مشکل نمیشوند.»
این فوق تخصص ریه در پاسخ به این پرسش که آیا داروهای تولید داخل در زمینه بیماریهای تنفسی از نظر کیفیت با داروهای مشابه خارجی قابل مقایسه هستند، توضیح میدهد: «نه، همه داروهای داخلی چنین کیفیتی ندارند. تنها آنهایی که در نشست اخیر فوقتخصصهای ریه مستندات کیفی خود را ارائه کردند، بعد از بررسی مورد تائید قرار گرفتند. به علاوه، ما پزشکان به محض اینکه بیماری تماس میگیرد و میگوید دارو تاثیر لازم را نداشته، دیگر آن دارو را تجویز نمیکنیم؛ بنابراین این طور نیست که یک شرکت بتواند داروی بیکیفیت را در بازار نگه دارد.»
داروهای اورژانسی یا موجود نیستند یا قیمت بالایی دارند
برخلاف گفته قانعی که عنوان کرده «هیچیک از بیماران تنفسی به دلیل کمبود دارو دچار مشکل نمیشوند»، محمدحسن بمانیان متخصص بیماریهای آلرژی، دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران میگوید: «کمبود داروهای تنفسی قطعا میتواند به قیمت جان بیمار تمام شود. ما امسال در بیمارستان رسول اکرم، یک مورد فوتی فقط به علت نبود آمپول برینرت داشتیم؛ دارویی که بیماران آنژیو ادم (Angioedema) تزریق میکنند. بیمار آنژیو ادم به دلیل کمبود مادهای در بدنشان دچار تورم ناگهانی در گلو، سر و صورت میشود و این حالت میتواند منجر به مرگ او شود.»
به گفته بمانیان، «بعضی از داروهای اورژانسی حوزه بیماریهای تنفسی مدتها است به دلایلی از جمله تحریمها در کشور موجود نیست و تولید داخلی هم ندارند، یا به تعداد محدود و با قیمت بسیار بالا در بازار موجودند و همه بیماران، توانایی تهیه آنها را ندارند.»
دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران میگوید: «بعضی از داروهای اورژانسی مثل اپینفرین خودتزریق که مربوط به فیلد آلرژی و برای درمان آنافیلاکسی است، قبلا در کشور موجود بود اما الان نیست. یکی از مشکلات بیماران آلرژیک، فرمهای شدید آلرژی است که به آن شوک حساسیت یا آنافیلاکسی گفته میشود. بیماران مبتلا به آنافیلاکسی باید آمپول خودتزریق که شبیه قلم انسولین است را همیشه همراه خود داشته باشند اما این آمپول حیاتبخش و نجاتدهنده مدتها است که در کشور موجود نیست.»
بیماران آنافیلاکسی همیشه نگرانی شدیدی دارند. بمانیان میگوید: «چون حمله آلرژیک آنها قابل پیشبینی نیست و ممکن است مثلا ناگهان دچار زنبورگزیدگی شوند و به علت حساسیت به نیش زنبور، قبل از رسیدن به بیمارستان جانشان را از دست بدهند. ما مدتها است نامهنگاریها و درخواستهای لازم برای تامین این دارو و سایر داروها را انجام دادهایم اما متاسفانه هنوز در دسترس نیستند.»
داروهای حوزه بیماریهای نقص ایمنی هم یا موجود نیستند یا کمیابند و یا با وجود واردات، بعضا کیفیت ندارند. این مطلبی است که دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران به آن اشاره میکند و میگوید: «ما در تامین IVIG (برای درمان بیماران مبتلا به نقص سیستم ایمنی) همیشه دچار مشکل بودهایم. غیر از بیماران نقص ایمنی اولیه، بیماران نقص ایمنی ثانویه هم به این دارو نیاز دارند اما چون حمایت نمیشوند، مجبورند دارو را آزاد تهیه کنند که آن هم قیمتش سر به فلک کشیده است. این بیماران در صورت عدم تزریق IVIG دچار عفونت و مرگ میشوند.»
قیمت یک واکسن بالای ۷۰ میلیون!
«با وجود تاکید انجمنهای علمی بر ضرورت تامین داروهای تنفسی، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو یا امکان تامین ندارند یا به توصیههای ما عمل نمیکنند.» این را دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران میگوید و ادامه میدهد: «شرکتهای خصوصی هم با محدودیت میتوانند این داروها را وارد کنند. با این وجود، داروها یا در دسترس نیستند یا قیمتشان برای بخش زیادی از مردم بسیار بالا است. مثلا واکسن ایمونوتراپی با سم زنبور بالای ۷۰ میلیون تومان قیمت دارد، یا آمپول برینرت (برای بیماران آنژیو ادم) مدتی پیش با ارز دولتی و به صورت محدود وارد شد و قیمتش ۳ میلیون تومان بود اما الان طبق آخرین خبری که دارم و مربوط به چند هفته پیش است، از ۳۰ میلیون تومان گذشته و با وجود قیمت بالا، نادر و نایاب است.»
سازمان غذا و دارو و بیمهها بر استفاده از داروهای تولید داخل تاکید دارند و معتقدند چون داروهای تولید داخل وجود دارد؛ بنابراین برای واردات آنها اقدام نمیشود اما بمانیان میگوید: «داروهای داخلی اصلا کیفیت کافی ندارند و بیمار با مصرف آنها دچار مشکل میشود. مشابه خارجی هم اگر وارد شود، حمایت بیمه را ندارد و بسیار گران است.»
اگر آلودگی هوا و سیگار حذف شوند .../مردم آسایش میخواهند
در کنار کمبود داروهای تنفسی در کشور، آلودگی هوا و مصرف بالای سیگار در کشور نیز آمار بیماریهای تنفسی را رو به رشد کرده است. در حال حاضر آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) شایعترین بیماریهای تنفسی در کشور هستند و قانعی رئیس انجمن علمی متخصصین ریه ایران تاکید دارد که بیماری انسدادی مزمن ریوی به شکل قابل توجهی با مصرف سیگار و آلودگی هوا مرتبط است. او میگوید: «اگر مصرف سیگار در کشور حذف شود، حدود ۸۵ درصد موارد ابتلا به COPD کاهش مییابد. ۱۵ درصد باقیمانده هم به آلودگی هوا مربوط است که با رفع آن، بروز این بیماری هم به شکل چشمگیری کاهش پیدا خواهد کرد.»
بمانیان هم به نکته بسیار مهمی اشاره میکند: «مطالعات مرکز تحقیقات آسم ایران که چند سال پیش منتشر شد، نشان میدهد حدود ۳۵ درصد مردم تهران علائم بیماریهای تنفسی مانند آسم دارند. البته منظور این نیست که تامین دارو میتواند میزان ابتلا را کاهش دهد. کاهش ابتلا به پاکی هوا، کیفیت آب، تغذیه مناسب و آرامش و آسایش هم بستگی دارد. در واقع، بسیاری از بیماریها ریشه اقتصادی دارند. چون پیشگیریِ اولیه هزینه دارد.»