آخرین گزارش وزارت بهداشت از وضعیت مهاجرت کادر درمان در بازه زمانی 1398 تا پایان 1403 نشان می‌دهد که در سال 1403 تعداد پزشکانی که متقاضی دریافت گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پزشکی (Goodstanding) بوده‌اند، نسبت به سال 1402 کاهش 18 درصدی داشته که بیشترین کاهش طی این بازه 5 ساله است .
آمارهای وزارت بهداشت که دیروز به صورت گزارشی در اختیار اعضای هیات دولت قرار گرفت، نشان می‌دهد که سال 1401 آمار پزشکان متقاضی دریافت این گواهی نسبت به سال 1400 رشد 42 درصدی و در سال 1402 هم نسبت به سال 1401رشد 6 درصدی داشت اما تقاضاهای ثبت شده پزشکان متقاضی مهاجرت در سال 1403 نشان داد که نه تنها آمار متقاضیان دریافت این گواهی نسبت به سال 1402 افزایش نداشته، بلکه کاهش تقاضاها حتی از سال 1399 هم بیشتر بوده و به 18 درصد تنزل پیدا کرده است .
بخش دیگری از گزارش آماری وزارت بهداشت، مستند به آمار سازمان نظام پرستاری و تعداد پرستاران متقاضی دریافت گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پرستاری در سال‌های 1402 و 1403 است که البته این آمار به تفکیک 12 ماه و دو سال اخیر گردآوری شده است . گزارش وزارت بهداشت نشان می‌دهد که از ابتدای سال 1402 و در هر ماه، صدها پرستار، متقاضی دریافت این گواهی بوده‌اند و غیر از مرداد و شهریور 1402 که به ترتیب 149 نفر و 131 نفر تقاضای دریافت این گواهی را داشته‌اند، در باقی ماه‌ها، تعداد متقاضیان کمتر از 150 نفر نبوده و در ماه‌های بهمن، اردیبهشت، آبان و آذر 1402 تعداد پرستار متقاضی دریافت این گواهی به بیش از 200 نفر رسیده چنانکه بالاترین تعداد تقاضای دریافت این گواهی در سال 1402، در آذر ماه این سال با عدد 229 نفر ثبت شده است.
از مرداد 1403 کاهش تعداد پرستاران متقاضی دریافت گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پرستاری کاملا مشهود است چنانکه در فروردین 1403 تعداد پرستاران متقاضی این گواهی 119 نفر بوده و در اردیبهشت پارسال 154 تقاضا برای دریافت این گواهی ثبت شده و در ماه‌های خرداد و تیر و مرداد 1403 هم آمار متقاضیان دریافت این گواهی بیش از 115 نفر است چنانکه در خرداد ماه 119 نفر، تیر ماه 130 نفر و مرداد 125 نفر برای دریافت این گواهی تقاضا ثبت کرده‌اند، اما شهریور ماه تعداد متقاضیان با کاهش قابل توجه نسبت به ماه قبل به 88 نفر رسیده و مهر ماه با افزایش اندکی باز هم شاهد سه رقمی شدن آمار پرستاران خواستار دریافت گواهی موثر در مهاجرت هستیم به گونه‌ای که در اولین ماه نیمه دوم پارسال 110 پرستار متقاضی دریافت این گواهی بوده‌اند ولی از آبان ماه، روند تقاضاها دو رقمی شده و تا فروردین امسال هم این روند کاهشی ادامه داشته چنانکه آبان پارسال 90 پرستار تقاضای دریافت این گواهی را داشته‌اند، اما این عدد در فروردین امسال به 71 نفر رسیده است .
طی سال‌های اخیر، رییس سازمان نظام پزشکی، دبیرکل خانه پرستار، رییس سازمان نظام پرستاری و حتی چهره‌های مستقل از جامعه پزشکی و پرستاری تاکید داشته‌اند که شرایط خاص کشور در فاصله سال‌های 1398 تا 1402 مهم‌ترین عامل تصمیم به مهاجرت کادر درمان کشور بوده است . در حالی که مسائل اقتصادی و تامین رفاه خود و خانوار در راس دلایل ترغیب پزشکان و پرستاران به هجرت و سفر به کشورهای منطقه، اروپا یا امریکا بوده، اما نارضایتی‌های سیاسی و اجتماعی هم در این تصمیم بی‌تاثیر نبوده است .
نگاهی به سال‌های رشد آمار مهاجرت پزشکان و بازخوانی رخدادهای این سال‌ها، به خوبی نشان می‌دهد که در بزنگاه‌های اقتصادی و سیاسی همچون سال 1398 و به خصوص نیمه دوم سال که اعتراضات بابت گرانی قیمت بنزین و شلیک به هواپیمای اوکراینی در آسمان تهران و جان باختن 176 انسان بی‌گناه شکل گرفت، برخی از اعضای جامعه پزشکی، مصمم به هجرت و ترک کشورشدند . سال 1398 البته سال گرانی قیمت دلار هم بود ولی گرانی و تورم در این سال به حدی نبود که کادر درمان را به ترک وطن سوق دهد، بلکه نارضایتی از منش سیاسی دولت وقت، برخی از اعضای جامعه پزشکی را به ترک کشور و مهاجرت مصمم کرد . سال 1400 که سال انتخابات بود و جامعه امیدوار به تغییرات منجر به شرایط بهتر و کاهش التهابات، باز هم آمار عددی پزشکان متقاضی دریافت گواهینامه موثر در مهاجرت، افزایش قابل توجهی داشت و به نظر می‌رسد که برخی اعضای جامعه پزشکی در این سال و با زمزمه‌هایی که از روی کار آمدن دولت اصولگرا بر سر زبان‌ها بود، چشم‌انداز روشنی پیش روی جامعه نمی‌دیدند اگرچه که بر این احتمال ذهنی هم پافشاری نداشتند . این احتمال تا نیمه سال 1401 و تا پیش از جانباختن مهسا امینی (25 شهریور 1401) هم با همان رنگ نامحسوس به قوت خود باقی بود ولی از نیمه دوم سال 1401 و به خصوص بعد از تجمع پزشکانی که روز 4 آبان در همراهی با معترضان، در مقابل سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ جمع شدند و درگیری‌های پس از آن، تصمیم تعدادی از پزشکان برای ترک کشور حتی به قیمت کار در جایگاهی پایین‌تر از آنچه در ایران داشتند، شدت بیشتری گرفت .
سه نکته مهم در انگیزه مهاجرت پزشکان در سال‌های 1401 و 1402 نباید از نظر پنهان بماند؛ طی این دو سال، افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی با مصوبه غیرکارشناسانه و مغرضانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و با حمایت وزیر بهداشت دولت سیزدهم، کلاس‌های درس دانشکده‌های پزشکی را در حالی به مرحله انفجار ازتراکم تازه واردها رساند که هیچ زیرساختی برای این جمعیت ورودی در نظر گرفته نشده بود . در این دو سال علاوه بر برخی فارغ‌التحصیلان پزشکی که آینده خوش‌رنگی پیش روی خود نمی‌دیدند، تعدادی از استادان دانشگاه‌های علوم پزشکی هم جلای وطن را ترجیح دادند . خالص‌سازی دانشگاه‌ها دلیل دیگری بود که در تصمیم به مهاجرت جامعه پزشکی نقش بسزایی داشت . حذف استادان مستقل و معترض و ناهمسو و جایگزینی وابستگان احزاب و گروه‌های سیاسی به بهانه پایان عمر مفید استادی یا سر رسیدن موعد بازنشستگی استاد، در دانشکده‌های پزشکی و دندانپزشکی کلید خورد و سپس با دامنه‌ای وسیع به سایر گروه‌های تحصیلات تکمیلی تسری یافت . از نیمه دوم 1401 تا پایان 1402، استادانی از دانشکده‌های پزشکی و دندانپزشکی و داروسازی حذف و اخراج و برکنار و بازنشسته شدند که نه به سن بازنشستگی رسیده بودند و نه عمر مفید تدریسشان به سر رسیده بود، بلکه با معترضان همراه شده بودند و متهم به ناهمسویی با دولت سیزدهم بودند.
مسوولان وزارت بهداشت دولت سیزدهم که از اوایل 1401 متوجه روند صعودی متقاضیان مهاجرت شده بودند با افزایش چند برابری هزینه آزادسازی مدارک پزشکی، سنگ بزرگی پیش پای متقاضیان گذاشتند که این مانع‌تراشی هم سهم مهمی در انصراف موقت تعدادی از متقاضیان مهاجرت داشت ولی باز هم به موفقیت کامل نرسید چنانکه آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که تعداد پزشکان دریافت‌کننده این گواهی در هر دو سال نسبت به سال 1400 رشد صعودی دارد .
در مورد پرستاران شرایط اندکی متفاوت است . پرستاران که از نیمه سال 1400 به وعده‌های دولت سیزدهم دل خوش کرده بودند، در سال‌های 1401 و 1402 با اجرای ناقص قانون تعرفه‌گذاری پرستاری و خلف وعده در تسویه مطالبات خود مواجه شدند و در اعتراض به نمایش غیرواقعی مسوولان وزارت بهداشت که شرایط موجود را گونه‌ای دیگر جلوه می‌دادند، دست به اعتصاب زده و راهی خیابان‌ها شدند . تجمعات پرستاران معترض به اجرای ناقص و پر اشکال قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در سال‌های 1401، 1402 و در دو ماه ابتدای 1403 در طول 4 دهه اخیر بی‌سابقه بود و البته دولت سیزدهم هم در قبال این اعتراضات گسترده که گاه به شکل ترک کار و ترک خدمت، گاه به شکل اعتراض و در شکل بدتر در قالب کاهش ورودی دانشکده‌های پرستاری یا انصراف پرستاران از خدمت در شغلی که برای آن تحصیل کرده بودند، آرام ننشست و به صدور احکام انضباطی و توبیخ و تعدیل و تنبیه معترضان متوسل شد.
بنابراین آمار پرستاران متقاضی مهاجرت هم، متوجه تعداد پرستاران شاغل در این صنف است، چون این گواهی فقط برای آن دسته از پرستاران صادر می‌شود که در صنف خود فعال و شاغل باشند . از دست رفتن کادر درمان به دلیل نارضایتی‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، مهلک‌ترین ضربه‌ای بود که در فاصله سال‌های 1398 تا 1402 به نظام سلامت کشور وارد شد و البته هولناک‌ترین ضربه را هم در سال‌های 1401 و 1402 شاهد بودیم که دولت سیزدهم، به جای توجه به ریشه اعتراضات این قشر خدوم، تقابل از نوع حذف و سلب را در پیش گرفت .
منبع : اعتمادآنلاین
