موج ابتلا به عفونتهای تنفسی در کشور شتاب گرفته و به اذعان رییس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت، بسیاری از استانها از آستانه هشدار عبور کردهاند؛ تصویری که نشان میدهد آنفلوآنزای امسال نهتنها سرعت سرایت بیشتری دارد بلکه الگوی ابتلا را نیز تغییر داده است.
پیک سنگین آنفلوآنزا در کشور
کودکان در خط مقدم ابتلا به سوش جدید
افزایش مراجعات به مراکز درمانی، تکمیل شدن ظرفیت بیمارستانها در برخی زمانها در برخی شهرها و بروز علائم گوارشی و تبهای طولانی در کودکان، زنگ خطر جدی در این سوش آنفلوآنزاست. البته همزمان آلودگی هوا نیز شدت اثر این بیماریها را بیشتر کرده و ریههای ملتهب بیماران را مستعد آسیب مضاعف کرده است.
مرادی در گفتوگویی ضمن تشریح روند بیماری، بر ضرورت پایبندی به توصیههای پیشگیرانه، استفاده از ماسک در فضاهای بسته و شلوغ، عدم مصرف خودسرانه آنتیبیوتیک و مراقبت ویژه از گروههای پرخطر تاکید میکند و هشدار میدهد که پیک امسال دستکم دو ماه تا دو ماه و نیم ادامه خواهد داشت.
دکتر قباد مرادی – رییس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در گفتوگویی تفصیلی، درباره رصد و پایش عفونتهای تنفسی در گردش کشور اظهار کرد: نظام سلامت کشور، چند سیستم رصد عفونتهای تنفسی دارد و اطلاعات را با روشهای گوناگون جمعآوری میکند. نظام سلامت کشور، در برخی مراکز درمانی سرپایی مانند مطبهای پزشکان و درمانگاهها و همچنین مراکز درمانی بستری یعنی بیمارستانها که پایگاههای دیدهوری هستند، بیماران را به منظور بررسی عفونتهای تنفسی انتخاب میکند. هدف از انتخاب مراکز درمانی این است تا از میزان مراجعه افراد دارای علائم عفونتهای تنفسی مانند تب و سرفه مطلع شویم. پس از جمعآوری و بررسی اطلاعات، نسبت افراد دارای علایم عفونتهای تنفسی در گردش را اعلام میکنیم.
آمار ۱۷ درصدی عفونتهای تنفسی و عبور از آستانه هشدار
این اپیدمیولوژیست با بیان اینکه نسبت عفونتهای تنفسی در کمترین حالت ممکن در طول سال معمولا حدود ۶ درصد است، تصریح کرد: در حال حاضر، میزان عفونتهای تنفسی در گردش حدود ۱۶ تا ۱۷ درصد است. افزایش تعداد افراد دارای علائم عفونتهای تنفسی به معنای افزایش عفونتهای تنفسی در گردش است.
او ادامه داد: نظام سلامت نسبت به اخذ نمونه تنفسی مانند نمونه آب دهان (بزاق) و خلط افراد دارای عفونتهای تنفسی در این مراکز دیدهوری اقدام میکند و نمونههای تنفسی در آزمایشگاهها از نظر دو عامل مهم تنفسی یعنی کووید-۱۹ و آنفلوآنزا بررسی میشوند. مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت تلاش میکند که وضعیت عفونتهای تنفسی و همچنین سهم کووید-۱۹ و آنفلوآنزا را در گزارشهای هفتگی خود اعلام کند.
مدیر مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه یکی دیگر از روشهای رصد وزارت بهداشت، این است که در چند پایگاه دیدهور نمونههای جمعآوری شده را از نظر ۲۱ پاتوژن یا عامل عفونی بیماریهای تنفسی بررسی میکنیم، توضیح داد: در این چند پایگاه رصد، نمونههای جمعآوری شده از نظر ۲۱ پاتوژن تنفسی مورد بررسی قرار میگیرند که در بین این عوامل البته کووید-۱۹ و آنفلوآنزا نیز هست.
مرادی اعلام کرد: علاوه بر موارد بالا، وضعیت بیماری در افراد بستریشده به خاطر عفونت های تنفسی در بیمارستان ها که از نظر کووید-۱۹ و آنفلوآنزا مورد بررسی قرار گرفته اند را نیز جمعآوری میکنیم. بدین ترتیب با سه شیوه عفونتهای تنفسی و بویژه آنفلوآنزا و کووید-۱۹ را مورد بررسی قرار میدهیم. براساس الگوهای جهانی، هنگامی که نسبت عفونت تنفسی به دلیل آنفلوآنزا و یا کووید-۱۹ از ۱۰ درصد بیشتر شود، وضعیت به سطح هشدار میرسد. اغلب کشورهای دنیا، شرایط خود را در خصوص عفونتهای تنفسی برمبنای چنین متر و معیاری قضاوت میکنند و گزارش شرایط عفونتهای تنفسی در گردش را به این شیوه گزارش میدهند.
این اپیدمیولوژیست با بیان اینکه روند افزایش عفونتهای تنفسی در سالجاری از هفته دوم آبان ماه آغاز شد، توضیح داد: براساس شرایطی که با آن مواجه بودیم، فعالیت خود را آغاز کردیم. هنگامی که نسبت عفونتهای تنفسی به دلیل عوامل عفونی بالا میرود، خبررسانی درباره وضعیت بیماری به مردم آغاز میشود و متناسب با این نسبت و همچنین رفتا عامل عفونت تنفسی مداخلات طراحی و اجرا میشود.
سوش غالب؛ H۳N۲ با سرایتپذیری بالا
او با بیان اینکه افزایش آنفلوآنزا در هفته دوم آبان ماه آغاز شد، تصریح کرد: شیب این بیماری در مقایسه با سال گذشته سریع تر و بیشتر است. نتایج بررسی وضعیت کشور ما و سایر کشورها بیانگر این است که آنفلوآنزای تیپ A نوع غالب این بیماری و سابتایپ H۳N۲ است. آنفلوآنزا، تایپهای گوناگونی دارد و این یکی از تایپها است.
مرادی درباره تغییر سوش آنفلوآنزا توضیح داد: آنفلوآنزا نیز مانند تمام ویروسهای تنفسی دچار تغییرات ژنتیکی سالانه میشود. اگر میزان تغییرات چندان زیاد نباشد، رفتار و الگوی ابتلا خیلی تغییر نمی کند. این در حالی است تغییر زیاد هر تیپ میتواند منجر به تغییر زیاد رفتار ویروس نسبت به گذشته شود.
این پزشک ادامه داد: تفاوت آنفلوآنزای غالب سال جاری با سال گذشته زیادتر است و دو تفاوت و ویژگی عمده دارد. آنفلوآنزای در گردش سالجاری، سرعت سرایتپذیری بسیار بالایی دارد و میزان شیب بیماری، گواهی برای این ادعا است.
تغییر الگوی ابتلا؛ کودکان جای بزرگسالان را گرفتند
او با بیان اینکه تغییر گروه سنی مبتلایان از دیگر تفاوتهای آنفلوآنزای سال جاری است، توضیح داد: بزرگسالان و افراد دارای بیماریهای زمینهای، اغلب مبتلایان سالهای گذشته را تشکیل میدادند و این در حالی است که کودکان ۵ تا ۱۴ ساله، گروه غالب مبتلایان به آنفلوآنزا در سال جاری هستند.
ظرفیت بیمارستانهای برخی استانها به مرز تکمیل رسید
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت درباره میزان مراجعات به مراکز درمانی در این سوش آنفلوآنزا نیز خاطرنشان کرد: ابتدا روند افزایش ابتلا به بیماری در برخی استانهای مرکزی آغاز شد. برخی مبتلایان علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ را تجربه کردهاند و به دلیل اینکه اغلب مبتلایان جزو گروه سنی ۵ تا ۱۴ سال هستند برای مشکلات گوارشی ناشی از آنفلوآنزا و این بیماری به مراکز درمانی مراجعه میکردند. همچنین برخی کودکان به دلیل تب طولانیمدت میبایست به مراکز درمانی مراجعه میکردند. میزان مراجعه به بیمارستانها در برخی از شهرها در هنگام اوج گرفتن بیماری زیاد بود و در مواردی ظرفیت بیمارستانها تا نزدیکی تکمیل شدن پیش رفت.
پیک آنفلوآنزا در کشور و شیوع در اغلب استانها
مرادی در ادامه صحبتهایش با بیان اینکه وارد پیک آنفلوآنزا شدهایم، تصریح کرد: اکنون روند ابتلا به بیماری بالا رفته و در بسیاری از استانهای کشور شایع است. استانهایی که شیوع زودتر آنفلوآنزا را تجربه کردهاند، اکنون وضعیت بهتری دارند و به نظر میرسد که روند کاهشی را تجربه میکنند. این در حالی است که برخی استانهای دیگر این روزها درگیر بیماری شده و پیک آنفلوآنزا را تجربه میکنند. اگرچه وضعیت ابتلا در تمام استانها یکسان نیست اما در اغلب استان ها از آستانه هشدار عبور کردهایم.
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت درباره فعالیت ویروسها در فصل سرد سال گفت: فصول پاییز و زمستان، زمان مناسبی برای تکثیر، انتشار و انتقال بیماریهای تنفسی ویروسی است؛ چرا که شرایط محیطی برای فعالیت این ویروسها مناسب است. البته در بین ویروسهای تنفسی، ویروس کرونا میتواند در هر دمایی حتی گرما فعالیت کند.
دو پیک سالانه آنفلوآنزا؛ پیک دوم در زمستان و نوروز
او درباره پیکهای بیماری آنفلوآنزا در کشور توضیح داد: ما به طور معمول، دو پیک آنفلوآنزا را در هر سال تجربه میکنیم. به طور معمول، پیک نخست بیماری در اواخر آبان ماه یا اوایل آذر آغاز میشود. پیک دوم این بیماری از اواخر بهمن ماه آغاز میشود و در دوران دید و بازدید نوروزی به اوج خود میرسد و تا پایان فروردین ادامه دارد. پیک دوم نسبت به پیک اول معمولا از نظر تعداد خفیفتر است.
ضوابط تعطیلی مدارس؛ حداکثر ۵ تا ۷ روز
مرادی درباره تعطیلی مدارس به دلیل ابتلای دانشآموزان به آنفلوآنزا نیز به ایسنا گفت: وزارتخانههای «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» و «آموزش و پرورش» با همکاری یکدیگر نسبت به نگارش شیوهنامه فعالیت مدارس در زمان اپیدمی آنفلوآنزای اخیر اقدام کردهاند. پیشنهاد این شیوه نامه این است که آموزش مدارس براساس مولفههایی مانند «پرشدن ظرفیت مراکز درمانی»، «افزایش میزان ابتلای دانشآموزان یک مدرسه» و «ابتلای دانشآموزان با یک درصد خاص» برای مدت محدودی و حداکثر ۵ روز تا یک هفته با احتساب روزهای تعطیل و فقط برای گونه در گردش سالجاری غیرحضوری شود.
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: آموزش دانشآموزان برای وزارت بهداشت حائز اهمیت است. تجربه توقف آموزش و تعطیلی طولانیمدت مدارس در سالهای گذشته سبب آسیب زیادی به روند آموزش شد. میزان تعطیلی مدارس اغلب کشورها در دوران پاندمی کرونا نسبت به ایران بسیار کوتاهتر بود؛ بسیاری از کشورها تلاش میکنند که با استانداردسازی مدارس با روشهای مختلف مانند تهویه مناسب هوا، و عدم حضور بیماران در مدرسه، مدارس به کانون بیماری تبدیل نشود و روند آموزش ادامهدار باشد.
او گفت: اگرچه وزارت بهداشت، طرفدار استمرار آموزش است اما باید بدانیم که امسال رفتار ویروس کمی نسبت به سالهای گذشته تغییر کرده و اغلب مبتلایان جزو گروه سنی ۵ تا ۱۴ سال هستند و به این دلیل است که افراد مبتلا در مدارس در سال جاری بیشتر است. مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت به مدارس توصیه میکند که از توصیهنامه مشترک وزارت بهداشت و آموزش و پرورش پیروی کنند.
رییس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت افزود: نکته مهم این است که تعطیلی طولانیمدت در این توصیهنامه لحاظ نشده است. براساس وضعیت شدت شیوع آنفلوآنزا در سال جاری و با احتساب روزهای تعطیل، پیشبینی میشود که آموزش غیرحضوری مدارس به مدت حداکثر و به شرط های دیگری ۵ تا ۷ روز و البته با تایید و تصمیم ستاد بحران استان میتواند پیک بیماری را کنترلکند؛ چرا که از تجمع کودکان و حضور افراد بیمار در مدارس جلوگیری میکند.
این اپیدمیولوژیست ادامه داد: نباید تصور کرد که تعطیلی طولانیمدت آموزش سبب کنترل بیماری میشود؛ چرا که آنفلوآنزا در نهایت در جامعه میچرخد و افراد مستعد به بیماری را مبتلا میکند.
آلودگی هوا؛ تشدیدکننده التهاب ریه و بستریها
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «تعداد مبتلایان در یک مدرسه چند درصد باشد آموزش به صورت غیرحضوری میشود؟» گفت: توصیهنامه مشترک دو وزارتخانه بهداشت و آموزشوپرورش براساس منابع علمی و فرهنگ عمومی کشور تنظیم شده است، این نسبت ابتلای همزمان ۳۰ درصد دانش آموزان است.
مرادی در ادامه صحبتهایش در پاسخ به سوال دیگر درباره آلودگی هوا در کلانشهرها و همچنین تهران و تاثیر آن در تشدید بیماریهای تنفسی، توضیح داد: مثالی مطرح کنم، هنگامی که به پای فردی که سنگ به پای او اصابت کرده، ضربهای دیگر وارد کنیم، شدت آسیبدیدگی افزایش مییابد. آنفلوآنزا سبب التهاب ریه میشود که در نتیجه مستعد آسیب است. بنابراین هنگامی که هوا آلوده است، ذرات معلق موجود در هوا میتوانند به ریه آسیب وارد کنند. هنگامی که آلودگی هوا و شیوع آنفلوآنزا با یکدیگر همزمان شوند، ریه برای آسیب بیشتر مستعد میشود. اگر در روزهای آلوده به بیمارستانهای شهر تهران مراجعه کنیم با افزایش موارد بستری ناشی از عفونتهای تنفسی و آلودگی هوا مواجه میشویم. آلودگی هوا سبب التهاب ریه میشود.
زمان طلایی واکسن گذشته اما تزریق برای بیماران پرخطر توصیه میشود
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت همچنین درباره تزریق واکسن نیز با بیان اینکه زمان طلایی تزریق واکسن آنفلوآنزا گذشته است، گفت: اواسط شهریور تا اوخر مهر ماه، بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوآنزا است. اگرچه زمان تزریق واکسن سپری شده اما به مبتلایان بیماریهای زمینهای و افراد دارای ضعف سیستم ایمنی چه کودکان و چه بزرگسالان توصیه میکنم در صورتیکه به واکسن آنفلوآنزا دسترسی دارند نسبت به تزریق اقدام کنند. همچنین علاوه بر تزریق واکسن آنفلوآنزا توصیه میکنم که رعایت موارد پیشگیری را در دستور کار قراردهند تا از ابتلا به بیماری همزمان با تزریق واکسن جلوگیری کنند.
او درباره اثربخشی واکسن آنفلوآنزا در سوش امسال بیماری، توضیح داد: میزان محافظت ایجادشده واکسن آنفلوآنزا حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد است اما با توجه به تغییرات ویروس، اکنون این میزان برای پیشگیری از ابتلا کمتر است. برخی شواهد علمی نشان میدهد که تزریق واکسن برای جلوگیری از شدت بیماری مانند میزان بستری شدن در بیمارستانها و مرگومیر ناشی از آنفلوآنزا هنوز تا بیش از ۷۰ درصد موثر است.
هشدار مقاومت میکروبی؛ مصرف آنتیبیوتیک در ایران ۱۰ برابر برخی کشورها
مرادی همچنین در بخش دیگری از صحبتهایش با انتقاد از مصرف خودسرانه آنتیبیوتیک هنگام ابتلا به آنفلوآنزا گفت: سازمانهای جهانی مرتبط با سلامت از مقاومت میکروبی به عنوان یکی از تهدیدهای ۱۰گانه سلامت یاد میکنند. من بر این باور هستم که مقاومت میکروبی میتواند یک تهدید برای سلامت جهان باشد؛ چرا که مصرف بیرویه آنتیبیوتیک در دام، انسان و کشاورزی را مشاهده میکنیم. متاسفانه، میزان مصرف آنتیبیوتیک در انسان، دام و کشاورزی بسیار زیاد است؛ در ایران به نظر می رسد که مردم علاقه شدیدی به مصرف این دارو دارند و پزشکان را وادار میکنند برای آنها آنتی بیوتیک تجویز کنند.
او ادامه داد: کشورهای جهان در مسیر سختگیری برای مصرف آنتیبیوتیک گام برمیدارند؛ این در حالی است که مردم کشور ما به راحتی میتوانند آنتیبیوتیک از داروخانهها تهیه کنند. بسیاری از کشورها نسبت به طبقهبندی آنتیبوتیکها اقدام کردهاند و همه پزشکان نمیتوانند برخی آنتیبیوتیکها را تجویز کند. گاهی دیده می شود که برخی پزشکان هم آنتیبیوتیک را بیرویه تجویز میکنند.
این اپیدمیولوژیست با بیان اینکه مصرف آنتیبیوتیک در کشور میبایست کاهش یابد، گفت: میزان مصرف کشور در مقایسه با یک کشور با جمعیت مشابه، ۹ تا ۱۰ برابر بیشتر است. شاخص «تجویز آنتیبیوتیک بر اساس تعداد روز بیمار» در سطح جهانی حدود ۲۲ درصد گزارش شده اما این شاخص در ایران حدود ۵۲ است. مصرف بیرویه آنتیبیوتیک سبب افزایش مقاومت میکروبی شده و این احتمال وجود دارد که یک میکروب ساده سبب مرگ انسانها در آینده شود. مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت از مردم میخواهد که بیرویه آنتیبیوتیک مصرف نکنند و پزشکان را برای تجویز این دارو تحت فشار قرار ندهند. همچنین از پزشکان درخواست میکنم که بدون شواهد علمی نسبت به تجویز آنتیبیوتیک اقدام نکنند و فروش خارج از نسخه نیز متوقف شود.
خطرمصرف دگزامتازون در بیماریهای ویروسی
مرادی درباره درمان اصولی آنفلوآنزا اظهار کرد: حداقل ۶۰ درصد مبتلایان در خانه و با مصرف داروهای ساده مانند تببر درمان میشوند. علائم بیماری آنفلوآنزا شامل سردرد، بدندرد، آبریزش بینی میشود و برخی بیماران نیز هیچ علامتی ندارند. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد مبتلایان به مراجعه به پزشک نیاز دارند و اگر از داروی ضدویروسی در زمان مناسب استفاده کنند به بهبود آنها کمک میکند. مصرف هرگونه آنتیبیوتیک مانند آموکسیسیلین و به ویژه مصرف هرگونه کورتون مانند دگزامتازون برای بیماریهای ویروسی مانند آنفلوآنزا خطرناک است.
شدت فعلی بیماری در استانهای غربی
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت درباره آخرین وضعیت آنفلوآنزا در ایران تصریح کرد: شدت بیماری در استانهای غربی کشور مانند آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، ایلام، کرمانشاه طی زمان شروع بیماری یعنی در هفته دوم آبان ماه پایین بود اما طی دو هفته گذشته به شدت افزایش یافت. اقداماتی که در استانهای شرقی و مرکزی را انجام دادهایم در استانهای غربی نیز اجرا میکنیم. این اقدامات شامل آمادگی بیمارستانها به ویژه بیمارستانهای کودکان، تشدید مراقبتها و آمادگیهای دیگر است. همچنین اگر افرادی دارای موارد بالینی غیرطبیعی باشند از نظر ابتلا به نوع ویروس مورد بررسی قرار میگیرند.
پیک آنفلوآنزا تا ۲ ماه آینده ادامه خواهد داشت
این اپیدمیولوژیست درباره آینده سوش جدید آنفلوآنزا گفت: هنگامی که نیمکره شمالی زمین تابستان است، کشورهای نیمکره جنوبی زمین فصل زمستان را تجربه میکنند. استرالیا که از کشورهای نیمکره جنوبی است و نظام سلامت خوبی دارد، یک الگو برای کشور ما قلمداد میشود. آنفلوآنزایی که غالب این کشور بود، این روزها در کشور ما شایع است و به آن تیپ A، H۳N۲ سابکلاد K میگویند. این بیماری حدود ۲ ماه تا دو ماه و نیم در استرالیا زمانبرد و تصور میکنم که حدود ۲ ماه تا ۲ ماه و نیم در کشور ما نیز به طول انجامد. پیک آنفلوآنزا از هفته دوم آبان در کشور آغاز شد.
توصیههای ضروری؛ از پوشش ماسک تا عدم حضور بیماران در مدارس و محل کار
مرادی با بیان اینکه از مردم میخواهم پروتکلهای بهداشتی را رعایت کنند، گفت: مردم میبایست آداب تنفسی را رعایت کنند و از ضرورت شستوشوی مرتب دستها غافل نشوند. پرهیز از حضور در امکان شلوغ و وسایل نقلیه عمومی نیز توصیه میشود و در صورت حضور در مترو یا اتوبوس از ماسک استفاده کنند. افرادی که به بیماری مبتلا میشوند از حضور در مدارس یا محل کار خودداری کنند و در خانه نیز ماسک داشته باشند. قطع ارتباط های نزدیک مانند دستدادن و بغلکردن نیز توصیه میشود. فاصله گذاری اجتماعی و داشتن تهویه در محل کار و زندگی توصیه اکید ما در این روزها است.
وی گفت: کودکانی که تنگی نفس و احساس خوابآلودگی دارند یا استفراغ میکنند، میبایست به پزشک مراجعه کنند. در حال حاضر، با پیک انفلوآنزا مواجه هستیم و باید بدانیم که مراقبت از گروههای پرخطر در این روزها میبایست بیشتر باشد. افزایش تب در سالمندانی که به بیماری زمینهای مانند فشارخون یا دیابت مبتلا هستند، میتواند سبب تاخیر در روند بهبود شود. بازهم تاکید میکنم که مراقبت بیشتر از افراد دارای بیماری زمینهای و کودکان بسیار مهم است؛ چرا که آنفلوآنزا میتواند شدت بیماری زمینهای افراد را بیشتر کند. کودکانی که به آنفلوآنزا مبتلا میشوند در مدارس حاضر نشوند.
منبع : خبرگزاری ايسنا
