صنعت داروسازی ایران یکی از بخش‌های راهبردی اقتصاد و سلامت کشور به شمار می‌آید.
با توجه به چالش‌های صنعت دارو پیش بینی می‌شود؛
فروش ۳۰۰ همتی دارو در سال جاری
بیش از ۱۳۰ شرکت داروسازی در ایران فعال هستند و بخش عمده نیاز داخلی را تأمین می‌کنند، اما همچنان وابستگی بالایی به واردات مواد اولیه دارند. همین موضوع باعث شده نوسانات ارزی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها به چالشی جدی برای تولیدکنندگان تبدیل شود. ایجاد سامانه نیما و سازوکارهای مشابه برای تبادل ارز میان صادرکنندگان و واردکنندگان، اگرچه با هدف مدیریت منابع ارزی بوده، اما عملاً موجب شده شرکت‌های دارویی ماه‌ها در صف تخصیص ارز باقی بمانند. فاصله زیاد نرخ ارز در این سامانه با واقعیت‌های بازار آزاد نیز عرضه را محدود و تقاضا را سنگین‌تر کرده است. در نتیجه، فشار مضاعفی بر صنعت وارد می‌شود و برنامه‌ریزی مالی و تولیدی شرکت‌ها را با دشواری روبه‌رو می‌سازد. با وجود این مشکلات، پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۴ فروش کل دارو در ایران از ۳۰۰ همت عبور کند؛ رقمی که می‌تواند به‌عنوان یک رکورد تاریخی ثبت شود و جایگاه این صنعت را در اقتصاد کشور بیش از پیش برجسته کند.
ارزش ریالی تامین هر شرکت تامین کننده
نکته قابل توجه در ساختار صنعت داروسازی ایران، تمرکز بالای بازار است. بیش از ۲۰ درصد از تأمین داروی کشور تنها توسط چهار شرکت بزرگ از میان بیش از ۱۳۰ شرکت فعال انجام می‌شود. این تمرکز اگرچه به بهره‌وری و مقیاس تولید کمک کرده، اما از سوی دیگر ریسک وابستگی بازار به تعداد محدودی از تولیدکنندگان را افزایش می‌دهد. در شرایط نوسان ارزی یا مشکلات تأمین مواد اولیه، هرگونه اختلال در عملکرد این شرکت‌ها می‌تواند به کمبود دارو در سطح ملی منجر شود.
بزرگ ترین چالش فعلی صنعت
صنعت داروسازی ایران با بحرانی ساختاری در زمینه نقدینگی مواجه است که توان عملیاتی کل زنجیره تولید و توزیع دارو را محدود کرده است. تا پایان مرداد ۱۴۰۴، مطالبات شرکت‌های پخش بیش از ۱۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که سهم قابل توجهی از آن به بخش دولتی و مابقی به داروخانه‌ها و بخش خصوصی تعلق دارد. این حجم مطالبات معوق، فشار مالی گسترده‌ای بر پخش‌کننده‌ها و تولیدکنندگان وارد کرده است و شرکت‌ها را ناچار به استفاده از تسهیلات بانکی و انتشار اوراق با نرخ بهره بالا می‌کند؛ نتیجه مستقیم این اقدام افزایش هزینه‌های مالی و کاهش سودآوری است. در نمودار شماره ۲ روند دوره وصول مطالبات صنعت نشان داده شده که بیانگر مشکل نقدینگی در این صنعت است.
فروش ۳۰۰ همتی دارو در سال جاری
کمبود جریان نقدینگی همچنین اثر مستقیمی بر ظرفیت تولید دارد. تولیدکنندگان به دلیل محدودیت منابع مالی، نمی‌توانند به موقع مواد اولیه مورد نیاز خود را تأمین کنند و خطوط تولید دچار کندی یا وقفه‌های مقطعی می‌شوند. این کاهش تولید نه تنها عرضه دارو را محدود می‌کند، بلکه فشار عملیاتی بر پخش‌کننده‌ها و داروخانه‌ها را افزایش می‌دهد و در نهایت هزینه‌های مستقیم درمان برای بیماران را بالا می‌برد. به عبارت دیگر، مشکلات نقدینگی صنعت دارو به طور مستقیم به زنجیره تأمین و دسترسی مردم منتقل می‌شود.
سخن پایانی
صنعت داروسازی ایران در شرایط فعلی با ترکیبی از فرصت‌ها و محدودیت‌های جدی مواجه است که مسیر توسعه آن را پیچیده کرده است. در ماه‌های اخیر، افزایش نرخ محصولات دارویی می‌تواند در صورت همراهی با پرداخت‌های بیمه‌ای منظم، فرصتی برای بهبود گردش نقدینگی و تقویت توان مالی شرکت‌ها ایجاد کند. اما واقعیت اقتصادی کشور، که تمایل چندانی به آزادسازی قیمت‌ها ندارد، ریسک کاهش حاشیه سود شرکت‌ها در صورت افزایش نرخ ارز را بالا می‌برد و ممکن است در برخی موارد به کاهش تولید منجر شود. فراتر از بحث قیمت‌گذاری، صنعت با مشکلات ساختاری مهمی روبه‌رو است: سرمایه در گردش محدود و جریان نقدینگی ناکافی، بهره‌وری پایین تولید، تجهیزات فرسوده، وابستگی به واردات مواد اولیه فعال و سرمایه‌گذاری اندک در تحقیق و توسعه، همگی مانع از استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و نوآوری می‌شوند. این محدودیت‌ها نه تنها تولید را تحت فشار قرار می‌دهند، بلکه انعطاف صنعت در مواجهه با نوسانات ارزی و تحریم‌ها را کاهش می‌دهند و فشار عملیاتی را بر پخش‌کننده‌ها و داروخانه‌ها افزایش می‌دهند.
با وجود این، پتانسیل‌های قابل توجهی در صنعت وجود دارد که می‌تواند موتور رشد آن باشد. افزایش جمعیت و میانگین سن، تقاضای فزاینده داروهای مزمن و تخصصی، بازار کشورهای همسایه و نیروی کار متخصص، فرصت‌های استراتژیک برای توسعه تولید و صادرات فراهم می‌کنند. اگر جریان نقدینگی تثبیت شود و سیاست‌های حمایتی هدفمند در زمینه تحقیق و توسعه، بهبود بهره‌وری و مدیریت واردات مواد اولیه اجرا شود، صنعت می‌تواند هم ظرفیت داخلی خود را ارتقا دهد و هم نقش فعالی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی ایفا کند.
در نهایت، آینده صنعت داروسازی ایران نه تنها به مدیریت محدودیت‌های کنونی وابسته است، بلکه نیازمند یک رویکرد یکپارچه است که ترکیبی از ثبات مالی، اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری، سرمایه‌گذاری در نوآوری و بهره‌گیری از فرصت‌های بازار را در برگیرد. موفقیت در این مسیر می‌تواند صنعت دارو را از یک سیستم آسیب‌پذیر و محدود به یک بخش مولد و رقابتی تبدیل کند.
مهرداد حقگو - تحلیلگر
منبع : صدای بورس
