حسن ابوالقاسمی رئیس پیشین سازمان انتقال خون ایران و کارشناس حوزه خون و پلاسما در گفتوگو با خبرنگار فانا درباره اظهارات اخیر مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران مبنی بر اینکه این سازمان با توسعه صنعت پلاسما در بخش خصوصی مخالف است، اهدای پولی پلاسما به استثمار طبقات ضعیف جامعه منجر میشود و اگر ۳۰۰ هزار نفر در کشور سالانه چهار بار پلاسما اهدا کنند کل نیاز کشور برطرف میشود، توضیحاتی را ارائه کرد که به شرح زیرند:
اگر با ۳۰۰ هزار اهداکننده پلاسما، مشکل کشور از نظر پلاسما برطرف میشود، پلاسمای این اهداکنندگان را بگیرند و مشکل را برطرف کنند، چرا نمیکنند؟!
تهیه خون سالم، تهیه پلاکت و تهیه پلاسمای موردنیاز بیمارستانها بر عهده سازمان انتقال خون است که طی سالهای گذشته به خوبی به این وظایف عمل شده و افتخارآمیز بوده است. آن چیزی که در کشور با وجود همه تلاشها هنوز به ثمر نرسیده، پلاسما است. علت این است که ما نمیتوانیم از مردم خون بگیریم و بگوییم که میخواهیم پلاسمای آن را خرید و فروش کنیم. مردم خون را داوطلبانه اهدا میکنند اما صنعت پلاسما موقعی رشد میکند که بتوانید از مردم پلاسما بگیرید. گرفتن پلاسما از مردم به هیچوجه مانند اهدای خون نیست که با یک یا دو بار اهدا، کار تمام شود چرا که سلامت پلاسما موقعی بالاتر است که فرد بتواند به دفعات مکرر، پلاسما اهدا کند.
در آمریکا سالانه تا ۱۰۴ بار امکان اهدای پلاسما وجود دارد. در کشورهای اروپایی امکان اهدای پلاسما بین ۵۰ تا ۶۰ بار در سال وجود دارد. در کشور ما افراد مجاز هستند تا ۳۶ بار در سال پلاسما اهدا کنند. حتما حکمت و مساله علمی در این زمینه وجود داشته که چنین مقرراتی تصویب شده است و همه باید به مقررات کشور احترام بگذارند و نمیتوانیم یک شبه خودمان مقررات را تولید کنیم و از جانب خودمان حرف بزنیم.
مقررات پلاسما اجازه میدهد که افراد، پلاسمای خود را به صورت مکرر اهدا کنند اما در مورد خون چنین اجازهای وجود ندارد و افراد نمیتوانند بیشتر از چهار بار در سال خون خود را اهدا کنند.
اگر اهداکنندگان محدودی در حوزه پلاسما داشته باشیم، خیلی بهتر است از اینکه اهداکنندگان خون را وادار به اهدای پلاسما کنیم. در گذشته یکبار این کار انجام شد که خطا بود و لطمات جبرانناپذیری هم به انتقال خون وارد شد.
سازمان انتقال خون باید به این فکر باشد که ذخایر خونی کشور را کامل کند. در دوره حضور بنده در سازمان انتقال خون، حوزه پلاسما سروسامان گرفت، اصلاح شد و حتی برای آن جیامپی گرفتیم. پلاسمای سازمان انتقال خون را تا قبل از سال ۱۳۸۴ دور میریختند و بعد از اقداماتی که در دوره حضور بنده در سازمان انجام شد، در حال حاضر سازمان پلاسما جمعآوری میکند و این پلاسما تبدیل به دارو میشود.
در همه جای دنیا تا حدود ۹۰ درصد از فعالیتهای مربوط به پلاسما در بخش خصوصی انجام میشود و مردم میتوانند به دفعات پلاسمای خود را اهدا کنند.
بکار بردن کلمه "پلاسمای پولی" فقط به قصد توهین به اهداکنندگان و تداوم واردات داروهای مشتق از پلاسما است تا کشور در این زمینه خودکفا نشود. مردمی که پلاسما اهدا میکنند، بسیار شریف هستند و اگر مراکز پلاسما بابت جبران بخشی از زحمات آنها مانند وقت گذاشتن و ایاب و ذهاب، هزینهای را به آنها پرداخت میکنند، به معنای آن نیست که بگوییم "پلاسمای پولی". به نظر من این کلمه، مافیایی است و بیشتر از سوی کسانی ترویج میشود که میخواهند به صنعت پلاسما ضربه بزنند و میخواهند کشور را از مسیر خودکفایی به سمت وابستگی به واردات سوق دهند.
من این مطالب را در پاسخ به سازمان انتقال خون نمیگویم و این مطالب، بحثهای کلی و نظرات خودم است. سازمان انتقال خون هم زحمت میکشد و نظرات خودش را دارد که به نظر ما محترم است اما سیاستهای مربوط به داروهای مشتق از پلاسما مربوط به سازمان غذا و دارو است و این سازمان باید در این زمینه سیاستگذاری و مقرراتگذاری کند. همانطور که سیاستهای مربوط به فراوردهای اصلی خون در حیطه وظایف شورای عالی انتقال خون است، سیاستهای مربوط به داروهای مشتق از پلاسما هم که امروزه درمان بیش از دهها بیماری وابسته به آنها است، در اختیار سازمان غذا و دارو است و اینکه شعارهایی داده شود و کماکان به واردات این داروها ادامه دهیم، درست نیست. باید به این فکر باشیم که چگونه میتوانیم پلاسما را از مردم بگیریم و چگونه میتوانیم پلاسمایی که از مردم میگیریم در داخل کشور خودمان تبدیل به داروهای بسیار حیاتی کنیم و با این کار، صرفهجویی ارزی قابل توجهی را برای کشور ایجاد کنیم.
ما در حوزه پلاسما و خون، کشور پیشرفتهای شدهایم. در این حوزه تلاش و سرمایهگذاری کردیم و سالها زحمت کشیدیم. ۳۰ سال است در این حوزه زحمت کشیدهایم و هماکنون که این زحمات در حال به نتیجه رسیدن است، استفاده از کلماتی که هم اهداکنندگان را برنجاند و هم کاملا غیرعلمی باشند، صحیح نیست. در مجموع سیاستهای مربوط به حوزه داروهای مشتق از پلاسما، باید در سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت تنظیم و ابلاغ شود و همه باید تابع این سیاستها باشند.
این ادعا که اهدای مکرر پلاسما باعث تحت فشار قرار گرفتن جامعه مستضعف میشود، صحیح نیست و مطالعات چنین چیزی را نشان نمیدهد. مراکز جمعآوری پلاسما میزان پروتئین افراد اهداکننده را بررسی میکنند و مدارک و مستندات این مراکز هم به صورت مرتب تحت بررسی وزارت بهداشت و بعضا سازمان انتقال خون قرار دارد؛ بنابراین این ادعا صحیح نیست.
مراکز جمعآوری پلاسما مجاز نیستند به هیچوجه از افرادی که میزان پروتئین پایین دارند؛ پلاسما بگیرند. اگر از نظر علمی چنین چیزی صحیح بود در کشورهای دیگر هم پلاسما نمیگرفتند و کار دیگری میکردند. چرا در کشورهای دیگر به تعداد بالا از افراد پلاسما میگیرند؟ این نشان میدهد که اهدای پلاسما میتواند بار بیشتری از پروتئین که به بدن تحمیل میشود را بگیرد و این پروتئین برای نجات جان انسانها مورد استفاده قرار بگیرد.
به نظرم این صحبتها بیشتر از سوی مافیا منتشر میشود و افراد موجه هم به خاطر اینکه سطح دانش آنها کافی نیست، به این صحبتها دامن میزنند تا صنعت پلاسما را در کشور از کار بیندازند اما ما به مسائل علمی کاملا پایبند هستیم. من حتی یک مورد در اطلاعاتی که در اختیار سازمان غذا و دارو است، ندیدهام از فردی که میزان پروتئین او از سطح طبیعی پایینتر بوده، پلاسما گرفته باشند. به هیچوجه اینطور نیست. مقرراتی وجود دارد که هم مراکز جمعآوری پلاسما آن را اجرا میکنند.