در شرایطی که اقتصاد ایران با چالش‌های متعددی همچون تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات ارزی و وابستگی شدید به واردات مواد اولیه دارویی مواجه است، تقویت همکاری هدفمند میان صنعت و دانشگاه به یک ضرورت استراتژیک تبدیل شده است. صنعت داروسازی ایران، به عنوان یکی از ارکان حیاتی کشور، با وجود پیشرفت‌های نسبی، با موانع جدی مواجه است که توسعه محصولات نوآورانه را دشوار می‌سازد. وابستگی جدی به واردات مواد اولیه، تولید را در برابر نوسانات ارزی و تحریم‌ها آسیب‌پذیر کرده است.
تجربه زیسته گروه سرمایه‌گذاری دارویی گلرنگ
تعامل صنعت و دانشگاه؛ راه برون‌رفت از بحران
در این میان، دانشگاه‌ها با تکیه بر ظرفیت‌های علمی و پژوهشی خود می‌توانند نقش کلیدی در کاهش وابستگی به واردات و ارتقای توان تولید داخلی ایفا کنند.
در این نوشتار با رویکردی علمی و کاربردی، به بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و راهکارهای عملی برای توسعه همکاری میان صنعت و دانشگاه در حوزه داروسازی می‌پردازد. هدف ما ترسیم مسیری روشن برای دستیابی به خودکفایی در تولید داروهای نوآورانه و تقویت سلامت جامعه است. با ما همراه شوید تا ببینیم چگونه این همکاری می‌تواند آینده صنعت داروسازی ایران را متحول کند.
ظرفیت‌های دانشگاه‌ها برای توسعه صنعت داروسازی
دانشگاه‌ها به عنوان قلب تپنده علم و پژوهش، نقش بی‌بدیلی در پشتیبانی از صنعت داروسازی ایران ایفا می‌کنند. این مراکز با تربیت نیروی انسانی متخصص، از پژوهشگران خلاق گرفته تا کارشناسان کاربلد، نیازهای فنی و رقابتی صنعت را برآورده می‌سازند.
علاوه بر این، وجود زیرساخت‌های پژوهشی پیشرفته مانند آزمایشگاه‌های مجهز و تجهیزات تخصصی، دانشگاه‌ها را به بستری ایده‌آل برای تحقیقات کاربردی تبدیل کرده است که می‌تواند به خلق محصولات نوآورانه و ارتقای فرآیندهای تولید منجر شود.
از سوی دیگر، دانشگاه‌ها با دسترسی به دانش روز و پیشرفت‌های جهانی، دروازه‌ای به سوی نوآوری در صنعت داروسازی هستند. این نهادها با تکیه بر مقالات علمی و ارتباطات بین‌المللی، حتی در شرایط تحریم، توانایی توسعه روش‌های نوین سنتز، فرمولاسیون و بهینه‌سازی تولید را دارند. این پتانسیل، همراه با امکان همکاری با مراکز علمی جهان، صنعت داروسازی ایران را به سمت خودکفایی و همگامی با استانداردهای جهانی سوق می‌دهد و افق‌های جدیدی برای تولید داروهای پیشرفته باز می‌کند. لذا برای تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها، راهکارهای زیر با تأکید بر رویکرد علمی و اجرایی پیشنهاد می‌شود:
۱- طراحی پروژه‌های مشترک تحقیق و توسعه (RD)
همکاری در پروژه‌های تحقیق و توسعه با تمرکز بر حل مسائل واقعی صنعت و تامین مالی مشترک، می‌تواند نتایج ملموسی به همراه داشته باشد. برای مثال، در گروه دارویی گلرنگ، همکاری با دانشکده‌های داروسازی و شیمی برای توسعه فرمولاسیون‌های محصول نهایی و ماده اولیه محصولاتی با قابلیت رقابت در بازارهای صادراتی ایجاد کرده است.
۲- ایجاد شتاب‌دهنده‌ها و مراکز نوآوری
راه‌اندازی شتاب‌دهنده‌های تخصصی در حوزه داروسازی، ایده‌های نوآورانه دانشگاهی را به سمت تجاری‌سازی هدایت می‌کند. تجربه گروه گلرنگ در حمایت از استارتاپ‌های سلامت نشان داده که این مدل، شکاف بین پژوهش آکادمیک و نیازهای بازار را کاهش می‌دهد. تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این گروه، از نوع سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و ایده های فناورانه بوده است. همچنین ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) برای پشتیبانی از ایده‌های نوظهور دانشگاهی، ریسک توسعه فناوری‌های جدید را کاهش می‌دهد. گلرنگ ونچرز با سرمایه‌گذاری هدفمند، پیوند بین تحقیقات آکادمیک و تولید صنعتی را تقویت کرده است.
۳- بازنگری برنامه‌های آموزشی با مشارکت صنعت
حضور نمایندگان صنعت در طراحی دروس و برگزاری دوره‌های عملی، مهارت‌های دانشجویان را با نیازهای صنعت همسو می‌کند. گروه صنعتی گلرنگ با اجرای دوره‌های کارورزی هدفمند، توانسته نیروهایی متخصص و آماده برای چالش‌های واقعی تربیت کند.
۴- توسعه آزمایشگاه‌های مشترک
ایجاد آزمایشگاه‌های تحقیقاتی مشترک مجهز به فناوری پیشرفته، امکان پژوهش‌های کاربردی و دسترسی دوطرفه را فراهم می‌کند. نمونه موفق این رویکرد در شرکت‌های دارویی گلرنگ، همکاری با اساتید دانشگاه برای توسعه آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت است.
۵- سازوکارهای شفاف انتقال فناوری
ایجاد چارچوب‌های قراردادی که حدود مالکیت معنوی و مسیرهای تبدیل دستاوردها به محصولات تجاری را مشخص می‌کند، موجب تقویت فضای اعتماد و تمایل به مشارکت می‌گردد. مجموعه گروه دارویی گلرنگ با بهره‌گیری از الگوهای نوین تعاملی، در حال تعامل و پیشبرد ثبت نوآوری‌های مشترک با مراکز دانشگاهی است.
۶- برنامه‌های تبادل متخصصان
حضور اساتید دانشگاه در خطوط تولید و کارشناسان صنعت در محیط آکادمیک، انتقال دانش و تجربه را تسهیل می‌کند. برنامه "پل دانش" گروه گلرنگ، با دعوت از اساتید برای مشارکت در پروژه‌های صنعتی، به ارتقای کیفیت RD کمک کرده است.
نتیجه‌گیری
موفقیت این همکاری نیازمند تغییر دیدگاه در هر دو طرف است: دانشگاه‌ها باید پژوهش را با نگاهی کاربردی پیش ببرند و صنعت، تحقیق و توسعه را به‌عنوان سرمایه‌گذاری استراتژیک، نه هزینه، در نظر بگیرد. تجربه گروه دارویی گلرنگ نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی هوشمندانه و استفاده از استعدادهای علمی و ظرفیت‌های تولیدی کشور، می‌توان به توسعه پایدار صنعت داروسازی دست یافت. این رویکرد نه تنها چالش‌های موجود را مرتفع می‌کند، بلکه فرصت‌هایی برای نوآوری و خودکفایی در حوزه دارویی فراهم می‌آورد.
مهدی نریمانی
معاون منابع انسانی گروه سرمایه‌گذاری دارویی گلرنگ
