معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه نقش معاونت تحقیقات و فناوری در تدوین استانداردها و حمایت از استارتاپ‌ها برای ایجاد سامانه‌های امن چیست و آیا برنامه‌ای برای ایجاد مقررات ملی حاکمیت داده سلامت وجود دارد؟ با اشاره به اهمیت داده‌های کلان در حوزه سلامت گفت: «عمده داده‌های وزارت بهداشت در معاونت درمان، معاونت بهداشت و سازمان غذا و دارو متمرکز است و در بخش تحقیقات نیز مطالعاتی همچون رجیستری، ثبت بیماری‌ها و کوهورت انجام می‌شود.»
آخوندزاده با تأکید بر اهمیت امنیت داده‌ها گفت: «بیگ دیتا همواره با چالش‌های امنیتی روبه‌رو است و حتی در دنیا نیز گاهی اطلاعات بیماران مورد نفوذ قرار می‌گیرد. در وزارت بهداشت نیز پروتکل‌های امنیتی طراحی شده‌اند تا این خطر به حداقل برسد، اما نمی‌توان گفت که این تهدید به طور کامل از بین رفته است.»
راه حل توزیع بودجه‌های نیماد، شفافیت است
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در پاسخ به سوال دیگری از سلامت‌نیوز درخصوص انتقاد برخی پژوهشگران درباره عدم شفافیت توزیع بودجه‌های تحقیقاتی، به‌ویژه منابع نیماد گفت: «از ابتدای فعالیت این نهاد، تمامی طرح‌های مصوب همراه با عنوان، نام مجری، محل اجرا و میزان بودجه منتشر شده و سطحی از شفافیت ایجاد شده که در کمتر نهادی دیده می‌شود. علاوه بر این، اعضای کمیته‌های نیماد موظف‌اند در زمان داوری، تعارض منافع خود را اعلام کنند.»
او افزود: «نیماد و بنیاد علم تنها نهادهای اصلی گرنت‌دهنده کشور هستند. نیماد طی سه سال گذشته تعطیل بود و اخیراً دوباره فعال شده است، اما هنوز به سرعت سابق بازنگشته است. همین وقفه باعث شد که ایران امسال با اختلافی حدود ۲۰۰ مقاله پایین‌تر از هلند در رتبه هفدهم اسکوپوس قرار گیرد. اگر گرنت‌های نیماد در سال‌های گذشته متوقف نمی‌شد، امروز جلوتر از هلند بودیم.»
اعتبارات پژوهشی وزارت بهداشت در حد پول خرد است
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با انتقاد از کمبود اعتبارات پژوهشی گفت: «اعتبارات پژوهشی وزارت بهداشت در حد پول خرد است. در حال حاضر دو ردیف اعتباری مجموعاً حدود ۳۵۰ میلیارد تومان داریم که باید میان ۷۰ دانشگاه کشور تقسیم شود و این میزان تقریباً هیچ نقشی در حمایت واقعی از پژوهش‌ها ندارد.
وی با بیان اینکه قیمت تجهیزات تحقیقاتی چندین برابر شده اما بودجه پژوهشی ثابت مانده است، افزود: «به دلیل مشکلات مالی کشور، رسیدگی به اعتبارات پژوهشی وزارت بهداشت تا حدی مورد غفلت واقع شده است. البته با حمایت وزارت بهداشت و معاونت توسعه، بخشی از عقب‌ماندگی‌ها جبران شده اما برای ادامه مسیر به رشد جدی اعتبارات نیاز داریم.»
آخوندزاده در مقایسه اعتبارات پژوهشی ایران با دیگر کشورها اظهار کرد: «رژیم صهیونیستی ۶/۳ درصد از GDP خود را به پژوهش اختصاص می‌دهد، در حالی که این رقم در ایران تنها نیم درصد است که آن هم به‌طور کامل تخصیص پیدا نمی‌کند. جنگ ۱۲ روزه نشان داد که ما در بخش پژوهش و فناوری ضعف داریم و کسانی که بودجه را تعیین می‌کنند باید این واقعیت را درک کنند.»
وی با اشاره به فشارهای سیاسی بر جامعه علمی کشور گفت: «آمریکا و رژیم صهیونیستی در ماه‌های اخیر حملات خود را متوجه علم ایران کردند. در حالی که ایران طی چهار سال متوالی، بدون سرمایه‌گذاری گسترده و تنها با اتکا به نیروی انسانی توانمند، رتبه نخست علمی منطقه را به دست آورده است.»
به گفته او، بخش قابل توجهی از مقالات محققان ایرانی در چهار دهه گذشته صرفاً به دلایل سیاسی یا تحریم‌ها رد شده‌اند. «در دوره‌ای رئیس‌جمهور وقت آمریکا به خزانه‌داری دستور داده بود که ناشران از چاپ مقالات ایران، کوبا و کره شمالی خودداری کنند. امروز نیز حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد مقالات علمی ما به دلایل سیاسی ریجکت می‌شوند.»
آخوندزاده افزود: «از ده سال پیش راهکارهایی برای کاهش اثر تحریم‌های علمی در نظر گرفتیم؛ از جمله نمایه‌سازی حدود ۵۰۰ مجله علمی پژوهشی ایران در پایگاه‌های بین‌المللی مانند اسکوپوس. اکنون بخشی از مجلات داخلی ما به سطح بین‌المللی رسیده‌اند و در این زمینه عملکرد وزارت بهداشت از وزارت علوم بهتر است.»
به جای ساخت و ساز از نیروی انسانی حمایت می‌کنم
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت تأکید کرد: «تمام تمرکز ما بر حمایت از نیروی انسانی نخبه است. من به جای ساخت‌وساز، همه توان را صرف نگهداشت محققان جوان کرده‌ام. با وجود بودجه‌های ناچیز، مهم‌ترین هدف ما جلوگیری از خروج و ریزش نیروهای انسانی است.»
او از توسعه همکاری با بخش خصوصی خبر داد و گفت: «آیین‌نامه مراکز تحقیقات خصوصی تصویب شده و اکنون حدود ۵۰ مرکز فعال داریم. قصد داریم این تعداد را افزایش دهیم، چراکه دولت منابع کافی ندارد و باید اجازه دهیم بخش خصوصی وارد میدان شود. هر مرکز خصوصی که چند پژوهشگر جوان را جذب کند، به اشتغال علمی کشور کمک کرده است.»
آخوندزاده خاطرنشان کرد: «به‌زودی آیین‌نامه پارک‌های علم و فناوری خصوصی را نیز تصویب می‌کنیم تا حداکثر استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی در توسعه فناوری صورت گیرد.»
او در ادامه به وضعیت پژوهش‌های دانشگاهی اشاره کرد و گفت: «پایان‌نامه‌ها بیشتر جنبه تمرینی دارند. بخشی از تحقیقات کشور به شاخص‌های اثرگذاری می‌رسد اما بخش عمده‌ای خیر؛ دلیل اصلی آن نیز نبود سرمایه‌گذاری کافی در تحقیقات است.»
به گفته معاون وزیر بهداشت، کشورهای همسایه با سرمایه‌گذاری‌های جدی در این حوزه از ایران پیشی گرفته‌اند: «ما زمانی کشور اول منطقه بودیم، اما با کاهش حمایت‌ها و مهاجرت نیروهای نخبه، امروز براساس اسکوپوس در رتبه دوم و براساس ISI در رتبه سوم قرار گرفته‌ایم. سرمایه‌گذاری در پژوهش بازدهی پنج ساله دارد و اگر امروز اقدام کنیم، پنج سال آینده نتیجه خواهیم گرفت.»
مراکز تحقیقاتی دولتی قابل واگذاری نیستند
آخوندزاده همچنین درباره مراکز تحقیقاتی دولتی تصریح کرد: «این مراکز قابل واگذاری به بخش خصوصی نیستند زیرا اعضای هیئت علمی و کارکنان دانشگاهی در آنها فعالیت می‌کنند. اکنون اعتقاد داریم که به اندازه کافی مرکز تحقیقاتی دولتی وجود دارد و باید آنها را از نظر کیفی ارتقا دهیم. به همین منظور گرنت‌هایی تعریف کرده‌ایم که بر اساس آن، اگر یک مرکز در سال پنج پژوهشگر جوان را آموزش دهد، از حمایت مالی برخوردار می‌شود.»
وی با بیان اینکه توسعه کمی مراکز تحقیقاتی در دستور کار نیست، خاطرنشان کرد: «در حوزه تجمیع مراکز مشابه، اگرچه وجود مراکز در شهرهای مختلف مانند تهران و مشهد ایرادی ندارد، اما محدودیتی اعمال می‌کنیم تا در یک موضوع خاص تعداد مراکز بیش از حد نشود. همچنین مراکز مشابه می‌توانند در قالب پژوهشکده یا پژوهشگاه با یکدیگر هم‌افزایی داشته باشند.»
هوش مصنوعی هم فرصت است و هم تهدید
آخوندزاده در ادامه به موضوع هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: «این فناوری هم فرصت است و هم تهدید. استفاده از آن برای تولید تحقیقات ساختگی قابل قبول نیست، اما اگر برای ویرایش مقالات به‌کار رود، پژوهشگر باید آن را اعلام کند. در حوزه پایان‌نامه‌ها نیز تنها استفاده محدود در حد ویرایش مجاز است.»
وی با اشاره به ترکیب هیئت علمی وزارت بهداشت گفت: «ما ۲۳ هزار عضو هیئت علمی داریم، در حالی که وزارت علوم حدود ۴۰ هزار عضو دارد. تفاوت در این است که بخش زیادی از وقت اعضای بالینی ما صرف خدمات درمانی می‌شود. با وجود این، میانگین خروجی پژوهشی اعضای هیئت علمی وزارت بهداشت از وزارت علوم بالاتر است. حدود ۳۵ درصد آنها محقق حرفه‌ای هستند و نزدیک به ۱۰ درصد وارد حوزه فناوری می‌شوند.»
معاون وزیر بهداشت در بخش دیگری از سخنانش درباره شرکت‌های دانش‌بنیان تصریح کرد: «رویکرد ما این است که مانع‌تراشی نکنیم و تسهیل‌گر باشیم، اما تأکید داریم که این شرکت‌ها باید واقعی باشند و نه پوششی برای بهره‌برداری‌های اقتصادی.»
مشکل اصلی صنعت، رانتی بودن آن است
او درباره تعامل دانشگاه‌ها با صنعت گفت: «مشکل اصلی صنعت ما دولتی، خصولتی و رانتی بودن آن است که مانع ارتباط واقعی با دانشگاه‌ها می‌شود. در مقابل، شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی و رقابتی برای حل مشکلاتشان به‌طور طبیعی به دانشگاه مراجعه می‌کنند. از سوی دیگر، در دانشگاه‌ها نیز این عادت وجود داشته که بودجه تحقیق را صرفاً از دولت بگیرند و کمتر به سمت صنعت بروند. خوشبختانه با کاهش حمایت‌های دولتی در سال‌های اخیر، پژوهشگران بیشتر به سمت صنعت حرکت کرده‌اند و این روند باید تقویت شود.»
منبع : خبرگزاری سلامت نیوز
