دریافت هزینههای خارج از تعرفه پزشکان و دلیل تشکیل کمیته نظارتی مجلس با حضور نمایندگانی از سازمان دیدهبان شفافیت و عدالت، سازمان نظام پزشکی و کمیسیون بهداشت و درمان مجلس بررسی شد.
به گزارش فانا، گزارشها نشان میدهد که حدود ۱۶ درصد از پزشکان کشور ظرفیت دریافت زیرمیزی را دارند که البته شامل همه تخصصها نیست و تنها متخصصان جراحی میتوانند رابطه مالی با بیمارشان داشته و وجهی خارج از تعرفهها را دریافت کنند. البته سال گذشته معاون درمان وزارت بهداشت گفته بود که حتی یکدرصد دریافت زیرمیزی هم زیاد است و باید برخورد شود. اما نمایندگان جامعه پزشکی، سیاستهای اشتباه دولت و تائید آنها توسط مجلس بر خلاف قوانین توسعه کشور و قانون اساسی را مسبب چنین وضعیتی میدانند و معتقدند تا حل نشدن این مشکلات، نمیتوان انتظار رفع این مشکل و حتی دلسردی جامعه پزشکی از این حوزه را داشت.
در جدیدترین برنامه گروه تندرستی در تلویزیون اینترنتی همشهری، موضوع دریافت زیرمیزی از سوی پزشکان با حضور سه مهمان مورد بررسی قرار گرفت. آرش انیسیان، مدیرکل برنامهریزی و اقتصاد سلامت نظام پزشکی، هامون سبطی، عضو سازمان دیدهبان شفافیت و عدالت و سیدمحمد جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت مجلس در این باره به نکاتی اشاره کردند که بخشی از آنها را در ادامه میخوانید. فیلم این برنامه را میتوانید در این لینک مشاهده کنید.[تندرستی؛ چرا پزشکان زیرمیزی میگیرند؟]
آمار کم است
انیسیان، مدیرکل برنامهریزی و اقتصاد سلامت نظام پزشکی درباره دلایل زیرمیزی گرفتن پزشکان گفت: بر اساس اصل ۲۳ قانون اساسی، دولت موظف به تضمین سلامت مردم است. بخشی از این قضیه (تضمین سلامت مردم) از طریق پرداخت هزینههای درمان بیماران انجام میگیرد. اما دولت طی سالهای اخیر در این زمینه قصور زیادی داشته است. زمانی که بر اساس قانون باید به قیمت واقعی خدمات را خریداری کنید و این قیمت واقعی را احصا نمیکنید، یا خدمت انجام نمیشود یا هزینه خدمت به گونهای دیگر پرداخت میشود.
او با بیان این که بیش از ۲۰۰ هزار نفر از اعضای سازمان نظام پزشکی در حال ارائه خدمات به مردم هستند، افزود: در بین این افراد شاید کمتر از ۱۵ هزار نفر جراح هستند که امکان دارد برخی از آنها بتوانند خارج از تعرفه -کلمه زیر میزی را به کار نمیبرم چرا که عامدانه برای تخریب جامعه پزشکی استفاده میشود- هزینههای درمان را دریافت کنند. تقریبا ۶۰ درصد این ۱۵ هزار نفر در بخشهای دولتی کار میکنند که اصلا امکان این کار ندارند. ما در مورد گروهی صحبت میکنیم که تعدادشان در حدود ۷ هزار نفر است که باز همه اینها خارج از تعرفه کار نمیکنند و شاید یک جمع خیلی کوچکی باشند.
به گفته انیسیان مراجع قانونی ظرفیت این را دارند که اگر کسی خلافی را مشاهده و گزارش کرد رسیدگی کنند. میتوانیم از طریق سازمان تعزیرات حکومتی متوجه شویم که در هر یک میلیون جراح چه تعداد تخلف وجود دارد. البته منکر این نیستم که در جامعه پزشکی تخلف هست اما این موضوع در درجه اول معلول سیاستهای اشتباه دولت و تائید آن سیاستها توسط مجلس و خلاف قوانین توسعه کشور و قانون اساسی است و این سیاستهای اشتباه باید ریشهای حل شود.
این پزشکان را مردم انتخاب میکنند
این مسئول تاکید کرد: ما درباره پدیدهای صحبت میکنیم که مردم میتوانند آن را کنترل کنند و به این افراد که تعدادشان هم زیاد نیست، مراجعه نکنند. ما به هیچ عنوان ارتباط مالی بیمار و پزشک را تایید نمیکنیم اما وظیفه دولت، بیمهها و سازمانهای حمایتی خسارت درمان ایجاب میکند هزینه درمان را پرداخت کنند. زمانی که این هزینهها بر مبنای قانون تعرفه و پرداخت شوند،میتوانیم بگوئیم این معضل را نخواهیم داشت یا بسیار کمتر خواهد بود.
تخلف پزشکان را برنمیتابند
سبطی، عضو سازمان دیدبان شفافیت و عدالت هم در واکنش به اظهارات انیسیان بیان کرد: احساسی که مردم نسبت به پزشک دارند بر اساس یک پیشینه فرهنگی چند هزار ساله است. ما در ادبیات خود به پزشک، حکیم میگوییم یعنی چیزی بالاتر از طبیب. به معنای فردی که حکمت میداند و فرزانه است. به همین دلیل اگر از صنفهای دیگر تخلفی ببینند، راحتتر برمیتابند و هضم میکنند اما اگر کاری مشابه را از یک پزشک ببینند نگاه سختگیرانهتری وجود دارد.
او با تاکید بر این که حتی در صنفهای بسیار حساس هم تخلف رخ میدهد، عنوان کرد: به وضوح حس میکنم که نسبت به صنف پزشکان بیمهری و قصورها بزرگنمایی شده است. اگر این قصورها در صنفهای حیاتی مثل آموزش، قضا و پلیس رخ دهد، حاکمیت، رسانهها و مردم به درستی سعی میکنند آن را به شکلی تعبیر کنند که اعتماد میان مردم و این سیستمها از بین نرود. اما در پزشکی برعکس عمل میشود.
به گفته سبطی ۱۵ تا ۱۶ درصد از پزشکان پتانسیل زیرمیزی گرفتن را دارند و در توضیح بیشتر بیان کرد: اگر این آمار را به مردم بگوئیم شاید آرامتر شوند. این یعنی حدود ۸۵ درصد از پزشکان در حرفه و رشتهشان فضایی برای زیر میزی گرفتن وجود ندارد. به عنوان مثال متخصص روماتولوژی، کودکان یا بیماریهای عفونی چنین فضایی را ندارند. این نشان میدهد که ابر مسمومی اتمسفر جامعه را گرفته است که بیشتر از ضرر پزشکان به ضرر مردم است.
این عضو دیدهبان شفافیت به این مساله هم اشاره کرد که صنف پزشکی برای کشور ارزآوری دارد. یعنی کادر درمان ایران جزو معدود متخصصانی هستند که به دلیل توانمندی و علم خود از کشورهای حاشیه خلیج فارس گرفته تا کشورهای اسکاندیناوی، کانادا و آمریکا بیماران خارجی دارند. چطور میشود ما از نظر علمی یک کادر بسیار ارزشمندی داریم اما هر زمان سخن از پزشک به میان میآید مردم به وی بی اعتماد هستند؟
خودشان مصوب میکنند، بعد وتو!
انیسیان درباره مقصران و مشکلاتی که باعث ایجاد زیرمیزی شدهاند، عنوان کرد: خدمات پزشکی بر اساس قانون مطابق با تعرفههای ابلاغی از سوی دولت قیمتگذاری میشود. قانون بیمه همگانی سلامت و قانون برنامه هفتم توسعه کشور و قانون اساسی مشخص کرده که قیمت این تعرفهها باید واقعی باشد. اما اتفاقی که رخ میدهد این هست که شورایعالی بیمه سلامت که از ۹ عضو آن ۸ نفر از دولت هستند، قیمتگذاری را برعهده دارند. این شورا عددی را مصوب میکند اما سازمانی مانند سازمان برنامه و بودجه درست مانند شورای امنیت سازمان مللل متحد حق دارد این مصوبه را وتو کند و مصوبه ۹ سازمان که ۸ نفر آنها سازمانهای دولتی از جمله وزارت رفاه، سازمان تامین اجتماعی، سازمان بیمه خدمات درمانی بیمه سلامت، بیمه نیروهای مسلح، کمیته امداد، سازمان امور اداری و استخدامی و خود سازمان برنامه و بودجه هستند.
او ادامه داد: سازمان برنامه و بودجه در واقع مصوبه جلسهای که خود در آن حضور داشته را وتو میکند و تعرفهای دیگر بر مبنای اینکه پول چندانی موجود نیست که به تعرفهها اختصاص یابد، این فقط بحث دستمزد پزشکان نیست، در حوزه دارو و ارز ترجیحی نیز مشاهده کنید سیاستهای دولت به چه شکل دنبال میشود. ما انتظار داریم دولت قانون را اجرا کند. مسلما اگر دولت قانون را اجرا کند این پدیده تا بیش از ۹۵ درصد کاهش پیدا خواهد کرد.
مدیرکل برنامهریزی و اقتصاد سلامت نظام پزشکی در این باره به یک نکته مهم اشاره کرد و گفت: سال ۹۳ با اجرای طرح تحول نظام سلامت بیش از ۹۵ درصد همین معدود افرادی که مبالغ خارج از تعرفه میگرفتند دیگر نمیگرفتند. زمانی که تورم ما ۱۰ درصد بود، میزان افزایش دستمزد صفر درصد بود. تورم که به ۲۰ درصد رسید میزان دستمزد پزشک ۵ درصد افزایش یافت. از سال ۹۳ تا به امروز همین طور از تورم عقب افتادیم. ما از سال ۹۴ تا اکنون بیش از ۱۳۰۰ درصد افزایش دستمزد در کشور داشتهایم. این افزایش در حوزه دستمزد پزشک کمتر از ۳۰۰ درصد بوده است.
دستمزد پزشکان مثل هیچ کس نیست
انیسیان معتقد است، اگر قرار بر اجرای قانون بود باید سالانه حداقل معادل نرخ تورم یا حداقل معادل نرخ دستمزد کارگری دستمزد پزشکان هم افزایش پیدا میکرد. قانون کار بر پزشک هم مترتب است و اگر همین حالا به یک کارمند یا کارگرد پیشنهاد دهند با سه برابر دستمزد سال ۹۳ کاری انجام دهد، آیا مایل به ارائه خدمت خواهند بود؟ زمانی که پزشکی قصور کند و بیمار آسیب ببیند جرمی که دارد جرم کیفری است. بنابراین دستمزد او هم باید بر اساس مسئولیت، تخصص، زمان زیادی که برای تحصیل گذاشته و بر اساس حساسیت کار تعیین شود که شاهد این اتفاق نیستیم.
به گفته این متخصص، ۲۵ درصد از نظام سلامت دستمزد است و ۷۵ درصد دیگر چیزهای دیگر که درباره آن صحبت نمیشود. او تاکید کرد: چرا درباره دارو صحبت نمیکنید یا درباره نرخ تجهیزات پزشکی؟ باید نظام سلامت را به صورت یک واحد ببینیم. هیچ کس با این که بیمار خارج از قانون پولی پرداخت کند موافق نیستیم، اما ترک فعل دولت این مسیر را باز میکند.
تشکیل کمیته نظارت بر اخذ خارج از تعرفه
جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت مجلس هم در ادامه این برنامه روی خط آمد و درباره کمیتهای که قرار است بر مساله زیرمیزی نظارت کند، توضیح داد: یکی از گلایههایی که مردم نزد نمایندگان مجلس مطرح میکنند بحث پرداخت خارج از عرف به پزشکان است. این بحثی است که سیستم سلامت سالها مبتلا شده و در سالهای اخیر رقمها به ویژه در تهران افزایش پیدا کرده که باعث نارضایتی جدی مردم است.
او به سوال از وزیر بهداشت از سوی نمایندگان مجلس اشاره کرد و گفت: دو هفته گذشته نامهای بابت افزایش تعرفههای پزشکی و ویزیتها در صحن مجلس پخش شد. این در حالی است که تعرفه در سال ۱۴۰۴ افزایش قابل قبولی داشت اما باز هم پدیده اخذ خارج از تعرفه را داریم. به دلیل اینکه کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم درگیر این مساله بود، تصمیم بر تشکیل کمیتهای برای نظارت بر پدیده زیر میزی گرفت.
جمالیان با بیان این که در بحث مقابله با زیرمیزی و اخذ خارج از تعرفه تجربه زیادی داریم، عنوان کرد: برای حل این موضوع باید ابعاد گوناگون آن دیده شود. اگر بخواهیم به صورت ناآگاهانه با این پدیده برخورد کنیم در نهایت بیماران متضرر خواهند شد. امروز تعرفههای خدمات پزشکی واقعی نیست. هزینه گرفتن اسنپ به مطب پزشک یا هزینه مسافرت از شهرستان برای مراحعه به پزشک در تهران بیشتر از ویزیت پزشک است. از آن سمت ما پزشکان جوانی داریم که با مشکلات جدی اقتصادی دست و پنجه نرم میکنند و از نظر معیشتی مشکل دارند. همه این ابعاد در زمان تدوین و تصویب یک قانون در این مورد باید دیده شود.
باید مراقب باشیم مردم ضرر نکنند
به گفته این نماینده مجلس پدیده اخذ خارج از تعرفه شامل همه پزشکان نمیشود و قسمت اندکی از جامعه پزشکی در میان افرادی که دارای تخصص جراحی هستند را در بر میگیرد. جراح در قبال عمل جراحی خود مسئولیت زیادی دارد و اگر شکایتی از وی شود باید بابت آن قصور مبلغی را پرداخت کند که چندین برابر مبلغی است که بابت تعرفه خود میگیرد. درست است که سیستمهای بیمهای حمایت میکنند اما آن چیزی که در واقع در حال رخ دادن است، طولانی بودن روند رسیدگی به قصور پزشکی و افزایش هزینه جریمه پرداختی پزشک به دلیل تورم است.
جمالیان با بیان این که در این کمیته معاونت درمان وزارت بهداشت، کارشناسان اقتصادی و تعدادی از نمایندگان مجلس حضور دارند، بیان کرد: در حال بررسی علل و میزان زیرمیزی در شهرستانها و سایر موارد هستیم. اصل دریافت خارج از تعرفه با همه حق به جانبی که تیم سلامت دارند خلاف قانون است. اما باید این را در نظر گرفت که درهای کشورهای همسایه برای پزشکان نخبه ما باز است و از دست دادن این سرمایهها به ضرر مردم و کشور خواهد بود.
او تاکید کرد: همین حالا هم ما در برخی رشتهها بحران داریم. زمانی جراحیهای فوق تخصصی در کشور ما به راحتی انجام میشد و مراکز استانها از نظر جراحیهای فوقتخصصی مشکلی نداشتند اما امروز در تهران هم در برخی رشتههای جراحی کمبود داریم. اگر بخواهیم برخورد احساسی با عنوان حمایت از بیمار انجام دهیم در نهایت به ضرر مردم تمام خواهد شد. در شهرستانها این موضوع حساستر است، در برخی استانها کلا ۲۵ جراح داریم و شاید این جراحها بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان خارج از تعرفه دریافت میکنند.
به گفته جمالیان، تجربه سالهای اخیر نیز نشان داده که هر سال ۲ یا ۳ جراح از برخی استانها کار خود را رها کرده و رفتهاند. اگر فشاری بیاوریم که منجر به از دست رفتن اینها شود مردم ضرر خواهند کرد. چرا که برای یک جراحی ساده هم ناگزیر خواهند بود راهی تهران شوند. باید این مشکل را ریشهای حل کنیم.
وظیفه وزارت بهداشت نیست
این نماینده مجلس به تفاوت حل این معضل در تهران و شهرستان اشاره کرد و گفت: شهرستانها میگویند بیمهها پول ما را به موقع بدهند، خارج از عرف گرفته نمیشود. بیمههای تکمیلی هم کسورات را تحمیل نکنند. این کار را اگر بتوانیم در شهرستانها درست کنیم مشکل این مناطق حل خواهد شد. اما در تهران شرایط متفاوت است، فردی که در تهران جراحی میکند به شهرت داخلی و بینالمللی رسیده، بنابراین برای کاری که انجام میدهد تقاضای وجه دیگری دارد. البته از برخی علما استفساریه گرفته شده و گفتهاند اگر با رضایت طرفین باشد بلامانع است اما از نظر قانونی همچنان تخلف محسوب میشود.
او معتقد است که برای مقابله با زیرمیزی وزارت بهداشت به تنهایی نمیتواند کاری انجام دهد. وظیفه بهداشت نظارت بر کیفیت درمان است. نباید نظارت بر تعرفه باعث قربانی شدن کیفیت شود و وزارت بهداشت نتواند وظیفه اصلی خود را به درستی انجام دهد. همه جای دنیا برای درآمدهای خارج از عرف، وزارت اقتصاد و دارایی و سایر ارگانها کمک میکنند.
سبطی در ادامه این سوال را مطرح کرد که کمیتهای که اخیرا درباره آن صحبت میشود و توجهها را به سمت این مساله جلب کرده که پزشکان زیر میزی میگیرند دقیقا چه نام دارد؟
جمالیان پاسخ داد: نامی ندارد. با نظر کمیسیون بهداشت کمیته بررسی تعرفه و اخذ خارج از تعرفه در کشور تشکیل شد. نامش اخذ خارج از تعرفه است.
سبطی هم بیان کرد: پس کلمه زیر میزی که همه جا بیان میشود در واقع سندیت و رسمیت ندارد.
واقعیت افزایش تعرفهها
انیسیان در ادامه برنامه به نامه سازمان برنامه و بودجه کشور به معاون اول رئیس جمهور در تاریخ ۲۴/۱۰/۱۴۰۳ اشاره کرد و گفت: در این نامه درباره افزایش تعرفههای پزشکی نکات جالبی مطرح شده است. سازمان برنامه و بودجه حق وتو دارد و همواره حداقل اعداد را برای تعرفهها پیشنهاد میدهد. از نظر سارمان برنامه و بودجه مبلغ ویزیت پزشک عمومی ۱۵۴ هزار تومان بوده در حالی که تعرفه ۴۴ هزار تومان و یک واحد مبلغ جز فنی که هزینه بهای تمام شده خدمات است، ۵۸۶ هزار تومان بوده در حالی که تعرفه ۲۸۴ هزار تومان بوده است.
او ادامه داد: تعرفههای حرفه پزشکی در کل ۲۵ درصد قیمت واقعی بوده است. این مربوط به ۱۴۰۳ میشود و بر این مبنا یک افزایش ۵۴ درصدی از سوی شورای سلامت مصوب شده که البته ۴۶ درصد از تصویب نهایی گذشت. اگر مجلس دولت را وادار کند به اینکه منابع کمتر از ۱۵۰ همت مازاد بر افزایش سنواتی مورد نیاز برای سال ۱۴۰۵ را تامین کند، بخشی از این مشکلات حل خواهد شد.
نگرانی از ترک حرفه و مهاجرت پزشکان
جمالیان در پاسخ به این مساله بیان کرد: درست است تعرفه ۴۵ درصد افزایش پیدا کرده اما اکنون ویزیت ۱۰۰ درصد افزایش یافته و میانگین ۴۵ درصد شده است. ما در آن کمیته کل جامعه پزشکی را در نظر میگیریم و برای اینکه این مشکل حل شود افراد زیادی باید همکاری کنند. اکنون روسای بیمارستانهای خصوصی ما مسئولیتی در این حوزه ندارند. مگر میشود شما رئیس مجموعهای باشید و زیر مجموعه شما تخلفی را انجام دهد اما مسئولیت نپذیرید و کاری را در این مورد انجام ندهید. این موارد همه باید در کمیته دیده و بررسی شود.
به گفته این نماینده مجلس، در این وضعیت قداست پزشکی در حال از بین رفتن است و چیزی که الان برای کمییسیون بهداشت و درمان مهم است پاکی و اعتمادی است که مردم به جامعه پزشکی دارند. چون جامعه پزشکی چه در بحران کرونا و چه جنگ ۱۲ روزه نشان داد کنار مردم و جامعه میایستد.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان این که بحث سلامت مردم و قانون توسعه هفتم که در آن قید شده پرداختی از جیب مردم باید کاهش پیدا کند اهمیت زیادی دارد اما تاکنون تحقق پیدا نکرده، ادامه داد: به جز هزینه پزشک، هزینه تجهیزات پزشکی هم بالا رفته که بیمههای ما هم پوشش کافی ندادهاند. دارو هم همین طور است، مواد غذایی و لبنیات هم با افزایش زیاد قیمت روبرو بودهاند. نباید این طور تصور کنیم که صرفا اینجا مردم مهم هستند و در دیگر حوزهها مردم را فراموش کنیم. نظر کمیسیون بر این است که باید یک تورم متوازنی باشد که مورد پذیرش جامعه قرار بگیرد. اینکه ما بیاییم پزشکان را محکوم کنید اما بقیه رها باشند، قابل قبول نیست.
جمالیان در ادامه به این نکته اشاره کرد که باید آمارها و مستندات و میزان افزایش تعرفه پزشکی در ۱۰ سال اخیز مستند است و با بررسی آن ارزیابی کرد که چقدر تورم بوده است. او در توضیح بیشتر گفت: پزشکان جوان ما تبدیل به چالش شدهاند. مشکلات اقتصادی باعث میشود آنها یا به سمت پزشکی نیایند یا این حرفه را رها کرده و به سمت کارهای دیگر بروند. گاهی هم به پزشکی ورود میکنند به کار زیبایی میپردازند. اینها خطراتی است که نظام سلامت را تهدید میکند.
به تاکید این نماینده مجلس هدف کمیته این است که تصمیم عاقلانه با حفظ دفاع از حقوق بیمار و پزشک صورت بگیرد و خروجی آن منجر به رضایتمندی نسبی مردم با نگاه ویژه به شهرستانها و تحقق خواستههای جامعه پزشکی باشد.
جمالیان در پاسخ به این سوال که نتایج بررسی کمیته چه زمانی اعلام خواهد شد، بیان کرد: تلاش میکنیم ظرف دو تا سه ماه این مساله محقق شود.
نگاه منفی به پزشک را ترویج میدهند
سبطی البته معتقد است خوشبینی چندانی برای از بین بردن چنین فضایی توسط کمیته کمیسیون بهداشت و درمان مجلس طی دو تا سه وجود ندارد اما به هر صورت نگاه نگاه وسیع و همه جانبه به قضیه ارزشمند است.
او در ادامه تاکید کرد: فاصلهای که بین کادر بهداشت و درمان و مردم ایجاد شده اتفاقی نبوده که ظرف یکی دو روز رخ دهد. همان اوایل انقلاب هم فیلمی را پخش میکردند که چهره جامعه پزشکی را بد نشان میداد. البته آن فیلم با هدف تخریب جامعه پزشکی ساخته نشده بود، بلکه شناختی اشتباه نسبت به تخصصها و صنفهای لازم در جامعه داشت.
به گفته عضو سازمان دیدهبان شفافیت مساله فقط همین نبوده و حدود یک دهه قبل هم یکی از بزرگترین کمدینها و طنزپردازان کشور سریالی را درباره داروسازان، جراحان و کسانی که در امر ساخت بیمارستان سرمایهگذاری میکنند ساخت و آنها را دستمایه طنز و تمسخر قرار داد.
سبطی ادامه داد: به همین دلیل است که میگویم با یک ماجرای کوتاه روبرو نیستیم و نه تنها قصور دولت در اجرای برخی از وظایف یا ناتوانی و کم توانی بیمهها، بلکه عوامل دیگر هم موثر بوده است.
سبطی در پایان هم بیان کرد: مردم تصور میکنند تمام هزینه درمانی که پرداخت میکنند به جیب پزشک میرود. اما به عنوان مثال باید گفت که برای یک جراحی مری تنها ۱۵۰ هزار تومان به یک پزشک پرداخت میشود.
پزشکان احترام میخواهند
انیسیان هم به عنوان نکته پایانی به ادامه فعالیت پزشکان با وجود دستمزد پایین اشاره کرد و گفت: یک پزشک ۱۲ ساعت در اتاق عمل است و زمانی که خارج میشود، امکان دارد با یک حرف تلخ اطرافیان بیمار مواجه شود و مشخص است که نمیتواند آنچنان که باید مبارزه کند. بزرگترین مشکل پزشکان جوان ما این است که احترامشان نگه داشته نمیشود و تا وقتی این فرهنگ درست نشود ما باز هم مشکلاتی در این عرصه خواهیم داشت.