در گامی نوین برای درمان زخم‌های مزمن و غیرقابل ترمیم انسانی، پژوهشگران ایرانی در مطالعاتی پیش‌بالینی موفق شدند زخم‌های پیچیده حیوانات را با استفاده از غشای انسانی ترمیم کنند.
بر اساس اعلام مجری این طرح نوآورانه، روش جدید درمان زخم با غشای انسانی توانسته اثربخشی چشمگیری در درمان انواع زخم‌ها، از جمله زخم‌های عفونی، سوختگی‌های شدید، زخم‌های دیابتی و زخم‌های بستر نشان دهد؛ مواردی که اغلب به روش‌های متداول پاسخ مناسبی نمی‌دهند. این موفقیت امید تازه‌ای برای میلیون‌ها بیمار در ایران و جهان به همراه دارد.
این پروژه علمی مشترک تحت نظارت پژوهشگاه رویان در حال اجراست. این پژوهشگاه ، از مراکز پیشرو در حوزه زیست‌فناوری و پزشکی بازساختی، نقش کلیدی در ساماندهی علمی، نظارت فنی و پیشبرد بالینی این طرح بر عهده دارد.
برای نخستین‌بار در جهان؛ ترمیم زخم‌های پیچیده حیوانات با بافت چربی انسانی در ایران
دکتر محمدحسن اصغری وسطی کلائی، دامپزشک و عضو جامعه دامپزشکان، با اشاره به اجرای پروژه‌ای نوآورانه درحوزه ترمیم زخم حیوانات با هدف بالینی، اعلام کرد: برای نخستین‌بار در ایران و جهان، از بافت چربی انسان برای ترمیم زخم‌های پیچیده در حیوانات استفاده شده و این روش نتایج درخشانی در بازسازی بافت‌هایی همچون بینی، سقف دهان و چانه حیوانات به‌دنبال داشته است. این پروژه نشان می‌دهد که ترمیم از انسان به حیوان و بالعکس، دیگر یک فرضیه نیست، بلکه به واقعیت علمی و بالینی تبدیل شده است.
وی با بیان اینکه با این دستاورد علمی گام های مهمی درحوزه ترمیم زخم های پیچیده ایجاد شده است گفت: از دستاوردهای آن برای ترمیم زخم های سخت و پیچیده انسان ها استفاده خواهد شد.
اصغری وسطی کلائی گفت: ما در حوزه‌ای علمی و طبی به نام علم ترمیم که از پشتوانه مستندات و تجربیات عمیق برخوردار است، به شاخصی دست یافته‌ایم که مسیر تجاری‌سازی آن نیز آغاز شده است. این پروژه در یکی از بخش‌های پژوهشی زیرمجموعه پژوهشگاه رویان در حال اجراست و تاکنون به تولد شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی نیز منجر شده است.
وی در ادامه با اشاره به استفاده از تکنولوژی ترمیم لایه‌های چربی و زخم‌های مزمن، گفت: این روش نوین برای درمان انواع زخم‌ها، از زخم‌های عفونی و سوختگی گرفته تا زخم‌های دیابتی، بستر و مواردی که روش‌های درمانی رایج در آن‌ها پاسخ‌گو نیستند، کارآمدی بالایی داشته است.
اصغری وسطی کلائی تأکید کرد: هدف ما از اجرای این طرح، دستیابی به ترمیمی است که نه‌تنها عملکرد ارگان آسیب‌دیده را بازمی‌گرداند، بلکه زیبایی ظاهری و فیزیولوژیک پوست را نیز حفظ کند. در فاز آزمایشگاهی، ما برای نخستین‌بار در دنیا از بافت چربی انسانی برای ترمیم زخم در حیوانات خانگی استفاده کردیم و توانستیم با موفقیت پیوند زنده‌ای از انسان به حیوان انجام دهیم؛ اقدامی که پیش از این تنها به‌صورت معکوس (از حیوان به انسان) در برخی پروژه‌های جهانی نظیر پیوند کبد از خوک انجام شده بود.
به گفته‌ی این دامپزشک، در این پروژه از بافت انسانی برای درمان حیواناتی که دچار آسیب‌های شدید و غیرقابل درمان بودند؛ از جمله ترمیم کامل سقف دهان، بازسازی بینی از بین رفته و حتی احیای کامل عضلات، تاندون‌ها و بافت چانه استفاده شد.
وی افزود: این سطح از ترمیم، نشان‌دهنده‌ی قدرت بالای تکنولوژی مورد استفاده است؛ به‌گونه‌ای که حتی در پیوند انسان به حیوان نیز نتایج چشمگیری حاصل شده است.
اصغری درباره مدت‌زمان ترمیم با این روش گفت: زمان ترمیم بستگی به شدت اولیه زخم دارد اما به‌طور متوسط این روش سرعتی برابر یا بیشتر از روش‌های رایج دارد و کیفیت ترمیم به‌مراتب بالاتر است. برای مثال، زخم‌هایی که در روش‌های رایج نیاز به سه تا چهار ماه درمان دارند، با این تکنولوژی ظرف یک ماه ترمیم می‌شوند و نتایج ظاهری بسیار طبیعی‌تر و زیباتر خواهند بود.
او اظهار داشت: برخی از بیماران در شرایطی قرار داشتند که درمان آن‌ها با هیچ روش دیگری امکان‌پذیر نبود و ما در عمل توانستیم ناممکن را ممکن کنیم. در چنین شرایطی، ارزش این روش فراتر از محاسبات ریالی است.
اصغری وسطی کلائی در بخش دیگری از سخنان خود به پروژه‌ای مرتبطی اشاره کرد که در حوزه چشم پزشکی در حال انجام است و گفت: سرم‌های انسانی با ترکیبات ثبت‌شده‌ای را تولید شده است که به‌زودی وارد فاز چاپ مقالات علمی خواهد شد. این ترکیبات در درمان زخم‌های عمیق قرنیه، چه در حیوانات آزمایشگاهی و چه در حیوانات خانگی، نتایج بسیار موفقی داشته‌اند.
وی در پایان با بیان اینکه در حال تبادل علمی با سایر کشورهای جهان هستیم، تصریح کرد: ما در ایران جزیره‌ای جداافتاده نیستیم، با بسیاری از پژوهشگران بین‌المللی در ارتباطیم و در بسیاری از موارد، از جمله همین انتقال بافت انسانی به حیوان، حتی در جهان پیشتاز بوده‌ایم. منطقه‌ی ما، با وجود محدودیت‌ها، اکنون یکی از مراکز جدی تولید علم در حوزه دامپزشکی و پزشکی بازساختی است.
ابداع غشای زیستی برای ترمیم زخم از خود فرد توسط تیمی بین‌المللی با محوریت ایران
از نکات جالب توجه در این رخداد علمی که در حوزه دامپزشکی و پزشکی به صورت همزمان در ایران در حال انجام شده، تلاش‌های مشابه سایر کشور‌ها است.
در سال 2024، در جریان یک کنفرانس علمی در استانبول، مشخص شد که دکتر شهریار نظری محقق و پژوهشگر بخش پزشکی بالینی ، بدون اطلاع از پروژه‌های هم‌راستا، به‌صورت مستقل موفق به تولید غشای انسانی برای ترمیم زخم‌ها در ایران شده است. به گفته او این رویداد سرآغاز شکل‌گیری یک همکاری علمی بین‌المللی شد که در آن دستاوردهای موازی، به مسیر مشترک و هم‌افزا هدایت شدند.
در ادامه این همکاری، دکتر مارتین از برزیل نیز به تیم تحقیقاتی پیوست و پروژه ترمیم زخم با غشای انسانی به‌صورت یک برنامه بین‌المللی، به رهبری ایران، پیگیری شد. شکل‌گیری این تیم چندملیتی نه‌تنها به توسعه علمی پروژه شتاب بخشید، بلکه جایگاه ایران را به‌عنوان یکی از پیشگامان عرصه درمان‌های نوین بازساختی در جهان تثبیت کرد.
دکترشهریار نظری متخصص گوش و حلق و بینی، از ساخت یک غشای زیستی نوین در ایران، برای ترمیم زخم‌های مزمن، سوختگی و نواحی نکروزی خبر داد که از ترکیب سلول‌های بنیادی چربی و فاکتورهای رشد خون تهیه شده و قابلیت جایگزینی با پانسمان‌های نوین خارجی را دارد.
وی از ابداع نوعی غشای زیستی نوین برای درمان زخم‌های مزمن، سوختگی‌ها و نواحی نکروزی خبر داد و اظهار کرد: این غشا که از ترکیب سلول‌های بنیادی بافت چربی و فاکتورهای رشد خون تهیه می‌شود، برای نخستین بار توسط یک تیم بین‌المللی شامل پزشکان ایرانی، لبنانی، اسپانیایی و برزیلی توسعه یافته است.
به گفته نظری، این دستاورد علمی حاصل بیش از پنج سال تحقیق و تجربه بالینی در درمان زخم‌ها با استفاده از ترکیب اتولوگ (منشاء خود فرد) بوده است. نخستین بار در سال 2019، دکتر نبیل فقیه، جراح لبنانی‌ـ‌اسپانیایی، مفهوم غشای نانوفت-پی‌آراف را مطرح کرد.
بنابراین گزارش همزمان که نظری بدون اطلاع از پروژه مشابه، به‌صورت مستقل این غشا را در ایران تولید کرده بود. در سال 2024، با ملاقات در یک کنفرانس علمی در استانبول، مشخص شد که این پژوهش‌ها موازی بوده‌اند. همچنین دکتر مارتین از برزیل نیز به تیم پیوست و پروژه به شکلی مشترک و بین‌المللی ادامه یافت.
نظری توضیح داد:ما توانستیم بدون استفاده از دستگاه‌های خارجی و تنها در شرایط آزمایشگاهی، غشایی زنده و سازگار با بدن تولید کنیم که بر خلاف پانسمان‌های خارجی گران‌قیمت، از خود بدن بیمار تهیه می‌شود و هزینه درمان را به شدت کاهش می‌دهد.
وی افزود: این غشا علاوه بر خاصیت ترمیمی، دارای ویژگی ضد میکروبی طبیعی است و بدون نیاز به آنتی‌بیوتیک، مانع عفونت زخم می‌شود و همچنین با حفظ رطوبت زخم و تحریک عروق‌سازی، فرآیند درمان را تسریع می‌بخشد.
تیم تحقیقاتی به سرپرستی دکتر نظری همچنین موفق به ساخت دستگاهی شده‌اند که این غشا را تنها در مدت 10 تا 15 دقیقه از خون و چربی بدن بیمار تولید می‌کند که به گفته وی، این دستگاه می‌تواند در مطب پزشک عمومی نیزمشروط به گذراندن دوره‌های تخصصی مورد استفاده قرار گیرد.
وی تصریح کرد: از نکات برجسته تحقیقات این است که این غشا در مدل‌های حیوانی (مانند گربه‌ها) نیز اثر درمانی موفقی داشته است و حتی در موارد پیوند میان گونه‌ای (زونوگرافت) نیز کارایی داشته که می‌تواند نویدبخش پیشرفت‌های جدید در علم پیوند و ترمیم بافت باشد.
نظری گفت: تمام هزینه‌های تحقیقاتی این پروژه از منابع شخصی تأمین شده و تمامی آزمایش‌های ژنتیک، ایمونولوژی، میکروسکوپی و میکروبیولوژی در داخل کشور انجام شده است و هیچ ماده یا دارویی از خارج وارد نشده و تمام اجزای این غشا از بدن خود فرد استخراج می‌شود.
کمک به درمان زخم های مزمن بیماران
نظری تأکید کرد که برای ورود این دستگاه به مرحله تولید انبوه و استفاده عمومی، نیاز به مجوزهای سازمان غذا و دارو، کمیته‌های اخلاق دانشگاهی و تأیید وزارت بهداشت وجود دارد.
وی ابراز امیدواری کرد که با همکاری نهادهای مربوطه، این محصول در آینده نزدیک در دسترس پزشکان و بیماران ایرانی و حتی بازارهای بین‌المللی قرار گیرد.
این متخصص گوش و حلق و بینی در پایان تصریح کرد: بزرگ‌ترین افتخار من این است که بتوانم از طریق این اختراع، به جانبازان، بیماران قطع نخاع، دیابتی و افرادی که زخم‌های مزمن دارند، کمک کنم.
تبدیل دورریزهای زایمانی به سرم ترمیمی
رضا مقدس‌علی دکترای زیست شناسی تکوینی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان، از بررسی‌های جدیدی برای تولید نخستین محصول توسعه‌یافته ، سرم خون بند ناف خبری می‌دهد که برای تولید فرآورده‌های زیستی با منشأ انسانی از دورریزهای زایمانی بهره می‌گیرد.
وی اعلام کرد که از نتایج مهم استفاده از این سرم، تولید قطره چشمی برای ترمیم قرنیه است که در مطالعات حیوانی عملکرد موفقی داشته است و همچنین پتانسیل استفاده از آن در حوزه‌های پوست، مو، زخم‌پوش‌ها و سایر محصولات بازساختی نیز در دست بررسی و توسعه است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان از تولید فرآورده‌های زیستی با منشأ انسانی از دورریزهای زایمانی خبر داد و اظهار کرد: این فرآورده‌ها که کاربردهای متعددی در حوزه پزشکی بازساختی دارند، در حال حاضر در مرحله تحقیقات پیش‌بالینی بوده و با هدف جایگزینی محصولات حیوان‌زاد توسعه یافته‌اند.
مقدس‌علی اظهار کرد: از سال 1400 با هدف پالایش و بهره‌برداری از فرآورده‌های زایمانی فعالیت‌های منسجمی آغاز شد؛ این فرآورده‌ها شامل جفت، بند ناف، پرده‌های جنینی و خون بند ناف هستند که به‌طور معمول به‌عنوان پسماند دور ریخته می‌شوند. ما تلاش کردیم این منابع ارزشمند را به محصولات زیستی و ترمیمی متنوعی تبدیل کنیم که در پزشکی بازساختی و درمانی کاربرد دارند.
وی افزود: نخستین محصول توسعه‌یافته ، سرم خون بند ناف است که جایگزینی انسانی برای سرم FBS (سرمی با منشأ حیوانی) محسوب می‌شود. این محصول که برای کشت و تکثیر سلول‌ها در پژوهش‌های سلولی کاربرد دارد، علاوه بر مزایای اخلاقی، خطر انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را نیز ندارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان درباره سایر کاربردهای این سرم بیان کرد: یکی از نتایج مهم استفاده از این سرم، تولید قطره چشمی برای ترمیم قرنیه است که در مطالعات حیوانی عملکرد موفقی داشته و همچنین پتانسیل استفاده از آن در حوزه‌های پوست، مو، زخم‌پوش‌ها و سایر محصولات بازساختی نیز در دست بررسی و توسعه است.
به گفته وی، فرآورده‌های مشابه در دنیا با منشأ دورریزهای زایمانی توسعه یافته‌اند، از جمله عصاره جفت، سلول‌های مشتق از بند ناف، ژله وارتون و رگ‌های خونی بند ناف که همگی در حوزه‌های مختلف درمانی، خصوصاً بازسازی بافت‌ها، جایگاه مهمی دارند.
رضا مقدس علی تأکید کرد: محصولات ما در حال حاضر در سطح ریسرچ گرید (تحقیقات پایه) تولید شده‌اند و در مطالعات آزمایشگاهی و پیش‌بالینی به کار می‌روند. برای ورود به بازار کلینیکی و دارویی، نیاز به دریافت تأییدیه‌ها و استانداردهای لازم از مراجع قانونی داریم تا محصولات به سطح کلینیکال گرید (درجه درمانی) ارتقا یابند.
وی در پایان خاطرنشان کرد که تیم تحقیقاتی مرتبط در مسیر توسعه این فناوری‌ها و طی فرآیندهای رگولاتوری، با هدف نهایی عرضه ایمن و موثر محصولات انسانی برای درمان‌های پیشرفته، در حال تلاش مستمر است.
منبع : خبرگزاری تسنیم
