مدیرعامل انجمن دیابت ایران با بیان اینکه قیمت نوارهای تست قندخون در پنج سال گذشته ۲۰۰ درصد افزایش یافته است، به بیان چالش‌های بیماران دیابتی در محیط کار و مدارس پرداخت.
در کنار این دشواری‌ها، بیماران دیابتی با چالش‌های اجتماعی متعددی نیز روبرو هستند، از جمله تبعیض در محیط کار، فقدان آگاهی عمومی درباره نیازها و محدودیت‌های این بیماران و برخوردهایی که گاهی ناشی از تصور نادرست نسبت به ماهیت بیماری دیابت است. بسیاری از بیماران گزارش می‌دهند که فشارهای روحی ناشی از قضاوت‌های اجتماعی به اندازه مدیریت روزانه بیماری برای آنها دشوار بوده است. همچنین کمبود امکانات آموزشی و حمایتی برای خانواده‌ها و بیماران باعث شده بار روانی بیماری بیشتر احساس شود.
این مجموعه مشکلات، تصویر پیچیده‌ای از وضعیت امروز بیماران دیابتی ترسیم می‌کند؛ شرایطی که نیازمند توجه سیاست‌گذاران سلامت، افزایش حمایت‌های بیمه‌ای و ارتقای آگاهی عمومی است تا بیماران بتوانند با کیفیت زندگی بهتری به مدیریت این بیماری مزمن ادامه دهند.
در همین راستا به مناسبت روز جهانی دیابت که همه ساله در چهاردهم ماه نوامبر در جهان برگزار می‌شود، میزبان امیرکامران نیکوسخن مدیرعامل انجمن دیابت ایران بودیم. در هفته ملی دیابت، مشروح بخش اول این گفت‌وگو با عنوان چالش‌های دسترسی بیماران دیابتی به انسولین منتشر شد. مشروح بخش دوم گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
آقای دکتر درباره آمار شیوع دیابت در ایران برای ما بفرمایید. آیا مانند سایر بیماری‌های زمینه‌ای، که شاهد کاهش سن شروع بیماری و همچنین افزایش موارد ابتلا هستیم، در دیابت هم این موضوع در کشور ما وجود دارد؟
بله، بر اساس آخرین مطالعاتی که در کشور انجام شده، حدود ۱۴ درصد جمعیت بالغ ما یعنی افراد بین ۲۵ تا ۷۵ سال مبتلا به دیابت هستند. اگر جمعیت ۲۵ تا ۷۵ سال کشور را حدود ۵۵ میلیون نفر در نظر بگیریم، تقریبا ۷.۵ میلیون نفر ما مبتلا به دیابت‌اند اما چیزی که از این آمار هم نگران‌کننده‌تر است، اینکه حدود ۲۰ درصد جامعه ما پیش‌دیابت هستند. پیش‌دیابت مرحله‌ای است که در آن فرد از وضعیت قند نرمال خارج شده اما هنوز وارد مرحله دیابت نشده است. اگر برای این گروه نیز اقدامی نشود، در حقیقت در آینده به جمعیت دیابتی کشور اضافه خواهند شد.
در بسیاری از کشورهای منطقه متاسفانه شاهد شیوع بالای بیش از ۲۰ درصد دیابت هستیم و اگر ما نیز واقعا تغییری در سبک زندگی ایجاد نکنیم، نسل آینده ما نیز به جمعیت مبتلایان به دیابت خواهد پیوست.
این آمار مربوط به جمعیت بالای ۲۵ سال است اما متاسفانه اتفاق نگران‌کننده دیگر این است که رشد دیابت نوع ۲ در کودکان و نوجوانان نیز مشاهده می‌شود. دیابت نوع ۱ غالبا در سنین کودکی و نوجوانی ایجاد می‌شود اما اکنون دیابت نوع ۲ را نیز در همین سنین می‌بینیم.
برای مثال، تا همین چند سال پیش، سن توصیه‌شده برای غربالگری بالای ۴۵ سال بود اما بعد از پاندمی کرونا، این سن ۱۰ سال کاهش یافت و اکنون توصیه می‌شود همه افراد بالای ۳۵ سال، بدون هیچ عامل خطر دیگری مانند سابقه خانوادگی یا اضافه وزن، مورد غربالگری قرار بگیرند.
حتی کودکان و نوجوانانی که زیر این سن هستند اما سابقه خانوادگی دارند یا BMI بالای ۲۳ و بی‌تحرکی دارند، باید غربالگری شوند. به عبارت دیگر، BMI بالای ۲۳ همراه با بی‌تحرکی و سابقه خانوادگی، عوامل خطری هستند که ضرورت غربالگری در این گروه را نشان می‌دهند.
پس، نه تنها متاسفانه شاهد افزایش شیوع دیابت در کشور هستیم، بلکه سن ابتلا نیز روزبه‌روز کمتر می‌شود.
آقای دکتر یکی از مشکلاتی که بیماران گزارش می‌کنند موضوع افزایش قیمت نوارهای تست قند خون است؛ در سال‌های گذشته افزایش قیمت این نوارهای تست تا چه میزان بر افزایش پرداخت از جیب بیماران تاثیرگذار بوده است؟
در چهار، پنج سال گذشته، قیمت نوارهای تست قند خون بیش از ۲۰۰ درصد افزایش پیدا کرده و این موضوع برای بیماران مشکل‌ساز شده است. البته چند سالی است که با تلاش انجمن‌ها، موضوع تحت پوشش بیمه قرار گرفتن نوارهای تست قند خون مطرح شده و بیمه‌ها هم پذیرفته‌اند که هزینه‌های آن را پرداخت کنند اما مشکلی که وجود داشت این بود که ما راهنمای بالینی و دستورالعمل (گایدلاین) مشخصی برای تعداد تست‌های قند خون نداشتیم. برای اولین بار که بیمه این موضوع را پذیرفت، همه بیماران دیابتی را یکسان در نظر گرفت؛ یعنی فردی که فقط دیابت نوع دو دارد و داروی خوراکی مصرف می‌کند و مشکل افت قند هم ندارد، همان تعداد نوار دریافت می‌کرد که یک کودک دیابتی که باید روزی ۴ تا ۵ بار تزریق انسولین انجام دهد.
چالش اصلی همین نبود دستورالعمل بود. خوشبختانه انجمن‌ها این مساله را حل کردند. یک دستورالعمل تهیه و به وزارتخانه ارائه شد که مورد تائید قرار گرفت و سپس به همه دانشگاه‌ها و بیمه‌ها ابلاغ شد. در این راهنما کاملا مشخص است که هر فرد دیابتی، بر اساس نوع دیابت، نوع درمان، سن یا سایر شرایط خاص چه تعداد نوار تست قند خون باید دریافت کند و بیمه آن را پوشش می‌دهد.
اما مشکل اصلی در فرآیند پرداخت است. واقعا لازم است این فرایند مانند دارو عمل کند؛ یعنی بیمار دیابتی وقتی به داروخانه مراجعه می‌کند، همان‌جا نوار تست قند خون خود را دریافت کند و سهم بیمه همان‌جا محاسبه شود، نه اینکه بیمار ابتدا پول را پرداخت کند، سپس فاکتور بگیرد و مجبور شود برای دریافت هزینه به محل دیگری مراجعه کند.
بسیاری از بیماران دیابتی به من می‌گویند هزینه تاکسی اینترنتی که باید برای رفتن به بیمه باید بپردازم، از خود هزینه نوار بیشتر می‌شود؛ بنابراین بسیاری از آنها اصلا پیگیر دریافت هزینه نمی‌شوند.
درحالی‌که در بسیاری از کشورهای دنیا، نوارهای تست قند خون به طور رایگان در اختیار بیماران قرار می‌گیرد، متاسفانه ما بعد از این همه چانه‌زنی و تهیه دستورالعمل، هنوز هم درگیر فرایندهای پیچیده دریافت هزینه هستیم و متاسفانه اغلب بیماران دیابتی به دلیل همین فرآیند دشوار، نمی‌توانند هزینه تست‌های قند خون خود را دریافت کنند.
شعار امسال روز جهانی دیابت به عنوان «دیابت و محیط کار» انتخاب شده است که به نظر می‌رسد به چالش‌های دیابتی‌ها در محل کار اشاره دارد. در زمینه اجتماعی بیماران دیابتی با چه چالش‌هایی مواجهند؟
بسیار ممنونم، سوال بسیار خوبی مطرح کردید. اولا ببینید، تقریبا سه سال است که شعار سال بین‌المللی دیابت «دیابت و حالِ خوب» است. مهم‌ترین چیزی که ما برای بیماران دیابتی می‌خواهیم این است که حال خوب داشته باشند؛ چه از لحاظ روحی و چه از لحاظ جسمی. اینکه ما قند بیمار را کنترل کنیم، ریسک قلبی را کم کنیم، یا به سلامت چشم و کلیه‌اش کمک کنیم، همه مهم است اما اگر بیمار حال خوب نداشته باشد، عملا کیفیت زندگی‌اش پایین می‌ماند.
در پرسش‌نامه‌هایی که در کشورهای مختلف انجام شده و ما نیز سال گذشته در ایران آن را اجرا کردیم، متاسفانه دیدیم که بیماران دیابتی ما حالِ خوب ندارند. این حالِ بد ممکن است ناشی از مشکلات روحی روانی، مشکلات جسمی، یا حتی خودِ فشار ناشی از داشتن دیابت باشد.
امسال این موضوع را به طور خاص به محیط کار اختصاص دادند تا بررسی شود بیماران دیابتی در محیط کار چقدر مشکل دارند و وضعیت حالِ خوبشان چگونه است. متاسفانه مشاهده می‌کنیم که رفتن به محل کار برای بسیاری از این بیماران، مشکلات عدیده‌ای ایجاد می‌کند. همان‌طور که خودتان بهتر می‌دانید، با توجه به شرایط اقتصادی، بخش عمده زندگی افراد در محیط کار می‌گذرد و حتی منِ نوعی شاید بیشتر از خانه، در محل کار باشم؛ شرایطی که نسبت به گذشته کاملا متفاوت است؛ بنابراین باید محیطی ایجاد کنیم که بیمار دیابتی بتواند در آن آرامش کامل داشته باشد.
الان حتی یک تزریق انسولین یا یک تست قند خون متاسفانه می‌تواند مشکل‌ساز شود. بسیاری از بیماران دیابتی دوست ندارند جلوی بقیه تزریق انجام دهند یا تست قند بگیرند. البته خوشبختانه آگاهی عمومی نسبت به گذشته بسیار بالاتر رفته؛ قبلا وقتی کسی در یک محیط عمومی مثل رستوران یا محل کار انسولین تزریق می‌کرد، نگاه‌های بدی به او می‌شد اما امروز اکثریت جامعه موضوع را بهتر می‌شناسند. با این حال، خودِ بیمار تمایل دارد محیط خصوصی برای تزریق یا تست داشته باشد و کارفرماها باید به این مساله توجه کنند. بالاخره بیمار دیابتی گناهی نکرده که دچار بیماری شده و نباید برای او تبعیض ایجاد شود.
بارها دیده‌ام که بیمار دیابتی می‌خواهد برای ویزیت یا آزمایش به مطب بیاید اما به او مرخصی نمی‌دهند؛ می‌گویند اگر بروی، از ساعت کاری‌ات کم می‌شود یا حتی اخراجت می‌کنیم. بعضی از بیماران، از ترس اخراج، اصلا نمی‌گویند دیابت دارند و تزریق انسولین را پنهانی و در محیط‌های نامناسب - مثلا در سرویس بهداشتی - انجام می‌دهند. در ماه رمضان هم مشکلات مشابهی وجود دارد. فرد دیابتی نمی‌تواند روزه بگیرد و حتی از نظر شرعی هم برایش صحیح نیست اما در محیط کار گاهی مردم به چشم خوبی به این موضوع نگاه نمی‌کنند.
در مدارس نیز وضعیت مشابهی را می‌بینیم. محیط حضور کودکان ما، مدرسه است. ما در کشور با هزار سختی سنسورهای تست قند خون را برای کودکان دیابتی تصویب کردیم تا صندوق بیمه بخشی از هزینه را بدهد. پدر و مادر خوشحالند که حالا می‌توانند قند خون کودکشان را از طریق گوشی بررسی کنند اما بارها دیده‌ایم که اجازه استفاده از گوشی تلفن همراه داده نمی‌شود.
اخیرا یک کودک دیابتی در مدرسه بود و با اینکه مجوز داشت و ما نوشته بودیم گوشی باید در فاصله چهار متری او باشد، گوشی‌اش را از او گرفتند. مدیر مدرسه گوشی را داخل دفتر گذاشته بود. این کودک سر کلاس دچار افت شدید قند خون شد؛ این در حالی است که همان‌طور که می‌دانید، افت قند خون در کودکان می‌تواند منجر به مرگ شود. خوشبختانه معلم کلاس آگاهی کافی داشت و توانست با مواد غذایی زودجذب، جان کودک را نجات دهد.
بنابراین، کارفرمایان و مسوولان محیط‌های آموزشی باید دیابت را بشناسند. اطلاع‌رسانی باید گسترده‌تر شود. باید به اطلاع همه افراد جامعه - از کارفرمایان تا مدیران مدارس- برسانیم که اگر فردی در محیط کار یا مدرسه دیابت دارد، باید امکانات لازم برای او فراهم شود. نباید اجازه دهیم این افراد احساس تبعیض کنند. باید شرایطی ایجاد کنیم که بیمار بتواند بیماری‌اش را به درستی مدیریت کند و ما نیز در این مسیر همراهش باشیم.
منبع : خبرگزاری تسنیم
