در حالی که پژوهشکده پولی و بانکی در گزارش ماهانه خود از رشد قابل‌توجه صنعت دارویی در مهر ۱۴۰۴ خبرداده، اما بررسی داده‌های واقعی شرکت‌های دارویی بورسی تصویر متفاوتی را نشان می‌دهد.
بررسی داده‌های واقعی تولید، فروش و موجودی انبار شرکت‌های فعال در حوزه داروسازی و صنایع مرتبط با مواد اولیه و بسته‌بندی، تصویر متفاوتی از وضعیت مهرماه ارائه می‌دهد؛ تصویری که نشان می‌دهد این ماه، نه نقطه اوج تولید، بلکه دوره‌ای از تثبیت پس از رشد شهریور بوده است.
بر اساس داده‌های تجمیعی شرکت‌های بورسی، رشد ارزش فروش داروسازها در مهر نسبت به شهریور حدود ۱۶.۲ درصد (میانگین حسابی) و ۱۲.۲ درصد (میانگین هندسی) بوده است؛ اما در همین بازه، رشد ارزش فروش مواد اولیه و بسته‌بندی منفی یک درصد، رشد تولید مقداری منفی ۲.۶ درصد و رشد فروش مقداری مثبت ۲۵ درصد ثبت شده است.
ترکیب این ارقام نشان می‌دهد افزایش ارزش فروش بیشتر از ناحیه تغییر ترکیب محصولات، افزایش نرخ فروش یا فروش از محل موجودی انبار حاصل شده و نه از رشد واقعی تولید.
به‌عبارتی، هرچند مهرماه از نظر ریالی رشدی مثبت نشان می‌دهد، اما شاخص‌های مقداری خلاف آن را روایت می‌کنند. در بازه فروردین تا مهر نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد شهریورماه نقطه اوج فعالیت واقعی صنعت دارویی بوده است؛ جایی که رشد تولید مقداری به ۱۷ درصد و رشد فروش مقداری به ۵۶.۹ درصد رسیده است. این هم‌جهتی میان تولید و فروش در شهریور، نشانه‌ای از هماهنگی میان عرضه و تقاضا است؛ در حالی‌که در مهر، کاهش تولید و افزایش فروش نشان از فروش از محل انبار و نه افزایش تولید جاری دارد.
اگر داده‌های ابتدای سال را نیز در نظر بگیریم، جهش اردیبهشت نسبت به فروردین (رشد ۷۲.۵ درصدی فروش و ۱۵۸ درصدی تولید مقداری) در واقع ناشی از اثر پایه پایین فروردین است؛ ماهی که به‌طور سنتی به‌دلیل تعطیلات و رکود فصلی کم‌فعال‌ترین دوره صنعت دارو محسوب می‌شود. پس از افت عمومی در خرداد، از تیر تا شهریور روند فعالیت به ثبات رسیده و شهریور را به ماه اوج واقعی صنعت تبدیل کرده است.
چرا در گزارش پژوهشکده تصویری متفاوت دیده می‌شود؟
به نظر می‌رسد این اختلاف از روش محاسبه شاخص تولید صنعتی ناشی می‌شود. پژوهشکده داده‌ها را عمدتاً بر پایه شاخص‌های ریالی و تلفیقی استخراج می‌کند، نه بر مبنای داده‌های مقداری واقعی. بنابراین، افزایش ارزش فروش ناشی از افزایش نرخ‌ها یا تغییر ترکیب سبد محصولات (مثلاً رشد سهم داروهای گران‌تر یا بیمارستانی) می‌تواند به اشتباه به‌عنوان «رشد تولید» ثبت شود. علاوه بر این، مقایسه پژوهشکده میان صنایع مختلف انجام می‌شود؛ در نتیجه ممکن است رشد نسبی صنعت دارو در مهر تنها در مقایسه با صنایعی مانند فلزات، پتروشیمی و ماشین‌آلات (که افت تولید داشتند) بالاتر دیده شده باشد، بدون آن‌که نشانگر رشد واقعی درون‌صنعتی باشد.
در مورد افزایش موجودی انبار نیز، داده‌های واقعی تا حدی این موضوع را تأیید می‌کنند اما با تفسیری متفاوت. افزایش موجودی در داروسازها احتمالاً ناشی از دو عامل بوده است: نخست، انباشت موجودی برای آمادگی در برابر افزایش تقاضای فصلی از آبان به بعد؛ و دوم، کندی فروش یا تأخیر در تحویل سفارش‌ها به‌دلیل تغییرات سیاستی در نرخ‌گذاری، بیمه و سازمان غذا و دارو. به همین دلیل، رشد موجودی انبار در این مقطع نشانه رونق تولید نیست بلکه بیشتر منعکس‌کننده سیاست‌های احتیاطی شرکت‌ها برای تنظیم بازار در ماه‌های پیش‌روست.
در مجموع، داده‌های واقعی صنعت دارو نشان می‌دهد مهرماه نه نقطه اوج، بلکه دوره‌ای از تثبیت پس از رشد شهریور بوده است. رشد ارزش فروش در مهر بیش از آن‌که از افزایش ظرفیت تولید ناشی شود، حاصل اثر قیمتی، تغییر ترکیب محصول یا تخلیه موجودی انبار بوده است. از این منظر، ارزیابی پژوهشکده پولی و بانکی از جایگاه مهر به‌عنوان ماه اوج تولید، با واقعیت میدانی صنعت هم‌خوانی ندارد و باید آن را در چارچوب «بهترین عملکرد نسبی» و نه «بیشترین رشد واقعی» تفسیر کرد.
منبع : اکوایران
