نتایج یک پژوهش ملی در دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می‌دهد که تنوع ژنتیکی ایرانیان تاثیر مستقیمی بر نحوه پاسخ بدن به داروها دارد. این یافته‌ها که در قالب طرح تحقیقاتی "بررسی پنل ژن‌های شایع فارماکوژنومیک در جمعیت ایران" به سرپرستی ماندانا حسن‌زاد انجام شده است، گامی مهم در جهت توسعه پزشکی فردمحور، تجویز دقیق دارو و کاهش عوارض جانبی درمان در کشور به شمار می‌رود.
حسن‌زاد با اشاره به اهمیت این تحقیق گفت: تفاوت‌های ژنتیکی بین افراد، عامل تعیین‌کننده در نحوه پاسخ بدن به داروهاست. شناسایی واریانت‌های شایع در ژن‌های کلیدی مانند CYP2D6 و DPYD به پزشکان کمک می‌کند تا داروها را بر اساس ژنوتیپ هر بیمار تجویز کنند. این اقدام نه تنها موجب افزایش اثربخشی درمان می‌شود، بلکه از بروز عوارض خطرناک دارویی جلوگیری کرده و هزینه‌های نظام سلامت را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
نتایج این پژوهش می‌تواند برای گروه‌های مختلف کاربردی باشد. برای پزشکان و داروسازان، داده‌های به دست آمده امکان تجویز دقیق داروهایی چون وارفارین، استاتین‌ها، داروهای ضد افسردگی و داروهای شیمی‌درمانی را فراهم کرده و احتمال بروز عوارضی همچون خونریزی یا سمیت دارویی را کاهش می‌دهد. برای سیاست‌گذاران حوزه سلامت، یافته‌های پژوهش مبنایی علمی برای تدوین دستورالعمل‌های ملی انجام تست‌های ژنتیکی پیش از تجویز دارو و بررسی اقتصادی اجرای فارماکوژنومیک در کشور فراهم می‌سازد.
همچنین این مطالعه فرصتی ارزشمند را برای صنعت داروسازی کشور فراهم می‌کند تا با تکیه بر داده‌های بومی، به توسعه کیت‌های تشخیصی متناسب با واریانت‌های ژنتیکی ایرانیان و بهینه‌سازی تولید داروها بپردازد. در سطح فردی نیز، نتایج پژوهش به بیماران کمک می‌کند تا درمانی ایمن‌تر، موثرتر و متناسب با ویژگی‌های ژنتیکی خود دریافت کنند.
حسن‌زاد تاکید کرد: اجرای این رویکرد در نظام سلامت ایران می‌تواند تحولی بزرگ در پزشکی و داروسازی ایجاد کند. با شناسایی واریانت‌های ژنتیکی خاص جمعیت ایران، می‌توان دستورالعمل‌های درمانی بومی و مبتنی بر شواهد طراحی کرد که هم ایمنی بیماران را افزایش دهد و هم هزینه‌های درمان را کاهش دهد.
با وجود دستاوردهای ارزشمند، این مطالعه با محدودیت‌هایی نیز مواجه بوده است، از جمله تمرکز بر واریانت‌های شناخته شده و نمونه‌گیری از جمعیت سالم. با این حال، نتایج حاصل پایه‌ای قوی برای ادامه پژوهش‌ها در قالب مطالعات بالینی، توسعه پنل‌های تشخیصی بومی و تحلیل هزینه–اثربخشی اجرای تست‌های ژنتیکی در نظام سلامت ایران فراهم کرده است.
وی با تاکید بر لزوم حمایت نهادهای سیاست‌گذار گفت: اجرای برنامه‌های فارماکوژنومیک نیازمند همکاری وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، بیمه‌ها و صنعت تشخیص مولکولی است تا مسیر درمان دقیق‌تر، ایمن‌تر و کم‌هزینه‌تر برای بیماران ایرانی هموار شود.
علاقه‌مندان و پژوهشگران می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشتر و همکاری‌های علمی با مرکز تحقیقات پزشکی فردی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم از طریق تلفن ۸۸۲۲۰۰۹۱-۰۲۱ یا ایمیل EMRI-permed@tums.ac.ir در ارتباط باشند.
منبع : روابط عمومی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران
